امروز در فصل بندی علوم مختلف حوزههایی تعریف میشوند که هر یک کاربرد خاص خود را داشته، برداشتههای همان حوزه دلالت و مشخصههایی را اعلام میدارند.
مثلا در جغرافیا، میتوان به جغرافیای طبیعی که شامل آب و خاک، چگونگی و مرغوبیت آن سرزمین از لحاظ باروری و غنای معدنی یا طبیعی و امثال آن را بیان میکند، جغرافیای سیاسی که حد و مرز و حدود و ثغور را معین و سهم بندیهای حوزههای تعامل و همکاری در ارتباط منطقهای و بین المللی را شامل میشود و نهایتا جغرافیای اجتماعی که مبتنی بر سرآمد انسانی و چگونگی حال و احوال افرادی میشود که در آن فضا تنفس و نقش آفرینی دارند. این حوزه از تعاریف محدود دو حوزه قبلی مستثنی و خیلی مقید و محدود به نوع آب و خاک یا گستردگی یا بسته بودن فضا یا سخاوت معادن یا تنگدستی آسمان برای بارش باران و تنوع آب و هوایی بدان صورت نیست بلکه به عملکردی میپردازد که سیطره انسانی بر تمامی آن عوامل چیرگی داشته و میزان فعل و انفعال آن را نشان میدهد.
در این حوزه از ذخیرههای زیر زمینی معادن یا میزان رویش گیاهان و پرورش جانداران و... و... سخن نمیگوید بلکه از توانمندیهایی دم میزند که معدن آفرین و احیاگر و صنعت سازند.
در حوزه جغرافیای انسانی از «ادیسونی» یاد میشود که قدرت مکتشفه او عالمی را روشن میکند و تز «نیوتنی» سخن میگوید که قدرت جاذبه کشف شده او برای بشریت فراگیر و از «سلمانی» ستایش میکند که اگر به خطه فارس تعلق ندارد و اینک او «سلمان محمدی» و از دودمان رسالت و هدایت محسوب میشود. و اینها «سرمایههای اجتماعی» «انسانی» هستند که دادههای آنها نه در محدوده عمرشان محدود میماند و نه کلام و آثارشان میخشکد و میپلاسد، بلکه صاحب جواهر در فقه و عروه در احکام و قانون بوعلی در طب و اشعار حافظ و سعدی در ادبیات و خیام و اینشتین در ریاضیات و حکومت اسلامی امام خمینی در سیاست و اجتماعیات میشود و کم نبودند از این دست بزرگانی که سهمی در ارتقاء فرهنگ و شناخت جوامع بشری داشته و دارند و کرامت و بزرگواری آنان دستمایه بسیاری از رخدادهای ناب و نجاتگر بشریت شده است.
با این مقدمه زاویهای میگشایم برای نگاهی عمیق به زندگی زنده یاد «حاج محمود آقا اولیاء». او که تعهدی اصیل و برگرفته از تقوای ذاتی و زندگی مهذب خود در زمره یکی از بهترین سرمایه های اجتماعی یزد، تلقی میشود. انسانی که با پاکدستی و روحیه خدمت صادقانه در بین ما و همسان همه ما زندگی میکند ولی دستاورد وجودش بسیار مبارک است.
از دنیای مادی تربیت نه فرزند شایسته، مبرز، مودب و متدین به معنی واقعی کلمه را میپروراند که هر یک به نوبه خود درحوزه فعالیتهای انسانی، سیاسی و اجتماعی خود سرآمدند و مایه افتخار. در محیط گرم خانوادگی که حاصل عمری نجابت و صفا از دودمان خوش نام نجفی و بویژه مرحوم حجت الاسلام حاج سید هاشم آقاست؛ جز ادب و کردار شایسته خریداری ندارد و در عین سادگی و به تعبیر واقعی «مردمی» بودن دنیایی عزت و کرامت میآفریند.
صداقت و امانت او آنچنان بارز و شاخص است که بیچون و چرا تآیید و همراهی بزرگانی چون مرحوم «حاج شیخ غلامرضا فقیه خراسانی» در ایام جوانی و حضرت آیت الله روح الله خاتمی وسومین شهید محراب حضرت آیت الله صدوقی و مرحوم حجة الاسلام والمسلمین محمدعلی صدوقی در میانسالی تا این اواخر را با خود دارد و کارگزاری امور حساب و کتابشان را به درستی و اطمینان میپذیرد.
از این سرمایه بزرگ اجتماعی و انسانی شهرمان گرچه مزرعه، باغ و یا کارگاه و کارخانهای و یا برج و ویلاهایی باز نمانده، ولی آثار حیاتی و تربیتش در هر خانه و خانوادهای رسوخ و نفوذ داشته بدلیل تنوع حوزههای خدمتی فرزندانش؛ از دلسوزیهای میراثی و عمران بناهای تاریخی تا نمایندگی مرذم در مجلس شورای اسلامی و ریاست دانشگاه و پیشبردهای کارهای علمی و تحقیقاتی تا درمان و پزشکی و آموزش و معلمی که بحمدالله همگی موفق و تآثیرگذار بودهاند، ماندگار است.
مرحوم اولیاء با سکوت یا کلامش، با متانت و حلمش، با صبوری و دقت و نظمش و با حوصله و توکلش زندگی میآموخت.
آموزههای او که بیشتر عملی و کارآمد بود و بر اساس تجارب عمری پاکدلی و صفا بدست آمده بود سخت به دل مینشست و کمتر کسی است که محضر او را درک و شیفته مرام و مصاحبت او نشده باشد.
فوق العاده متین و قانع و خوش عقیده و خوش نظر بود و زندگی را با طبعی بلند اختیار کرده بود نه با خرجی و برجی بلند.
هیچ چیزش بوی ریا نمیداد و در توسلات به ائمه معصومین بویژه حضرت «ابا عبدالله الحسین» مقید و مخلص بود.
سفارش او همیشه به نزدیکان گره گشایی از کار مردم و غمخواری برای دردمندان جامعه بود. و اینک این رسالت سنگین او به «نه» شاخۀ پربار و فرزندان برومندش تقسیم و تحویل شده است، آرمانی گزیده و برتر، خدمتگزاری بیمنت به بندگان خدا، و انسانی عمل کردن در حوزه فردی و اجتماعی، برای خدا بودن و با خدا بودن در هر حال و هرجا.
و این پیام، جاودانگی روح او را در نظام و جامعه ما تضمین میکند، سرمایهای که با شناخت درست آن هر لحظه رو به افزایش و تزاید است نه نقصان و زوال.
و فقدانی نیست برای او «گرچه کمبودش قابل احساس است» زیرا:
نام نیکو گر بماند زآدمی به کزو ماند سرای زرنگار
و زنده یاد «مرحوم حاج محمود آقا اولیاء» خوش نام و مفتخر زندگی را پایان برد.
«عیشش در جوار موالیان کرام اسلام مدام باد.»