نقش فضاهای عمومی در گرایش به اعتیاد در شهر یزد

دکتر "اکبر زارع" عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد در اين سمينار به ارائه یافته‌های تحقیقی خود در اين رابطه پرداخت و اظهار كرد: مطابق آمارهای رسمی تعداد معتادان در جهان حدود 240 میلیون نفر است که سهم ایران از این تعداد یک میلیون و 350 هزار نفر است كه این تعداد حدوداً 2.6 درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند.

وی با اشاره به نقش فضاهای عمومی مثل آرایشگاه‌ها، پارک‌ها، مراکز ورزشی، قهوه‌خانه‌ها و کافی‌شاپ‌ها در شکل‌گیری انگیزه‌ها و گرایش افراد به مواد مخدر، هدف تحقیق خود را بررسی نقش این فضاها در ایجاد گرایش به اعتیاد در شهر یزد دانست به ویژه این که در سال‌های اخیر، شهر یزد پذیرای مهاجران زیادی بوده که برای کار یا تحصیل به شهر یزد آمده‌اند بافت جمعیتی یزد دستخوش تغییرات زیادی شده است.

زارع جامعه آماری طرح را شهروندان 15 تا 50 ساله شهر یزد خواند که 400 نفر از آنها به عنوان نمونه به انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه، داده‌ها جمع آوری شد.

به گفته‌ي وي، نتایج تحقیق نشان می‌دهد 2.3 درصد افراد به طور مستمر و 4.5 درصد به صورت متناوب مواد مخدر مصرف می‌کنند. از این تعداد، 2.7 درصد مواد مخدر سنتی و 0.5 درصد روانگردان‌های صنعتی استفاده می‌کنند.

وي ادامه داد: همچنین یک سوم پاسخگویان قلیان، یک چهارم آنها سیگار و یک دهم آنها الکل به صورت روزانه یا متناوب مصرف می‌کنند. علاوه براین 18.8 درصد پاسخگویان گرایش بالایی به اعتیاد دارند که بدون در نظر گرفتن معتادان حدود 13.5 درصد افراد غیر معتاد و 40 درصد خانواده‌ها با توجه به اثرگذاری اعتیاد اعضای خانواده، در معرض مصرف دخانیات و مواد مخدر قرار دارند.

زارع بیشترین درصد توزیع مواد مخدر را در پارک‌ها دانست به طوری که 35.8 درصد پاسخگویان گفته‌اند كه توزیع این مواد در پارک‌ها را مشاهده کرده‌اند. به همین ترتیب 19 درصد پاسخگویان در قهوه‌خانه‌ها، 9.3 درصد در کافی‌شاپ‌ها، 6.5 درصد در سالن‌های ورزشی و 4.1 درصد در آرایشگاه‌ها شاهد توزیع مواد مخدر بوده‌اند.

به گفته‌ي اين عضو هيات علمي دانشگاه، نتایج تحقیق نشان می‌دهد كه مکان‌هایی که دولتی هستند یا در خیابان اصلی واقع شده‌اند و دارای مجوز هستند، کمتر در معرض تبدیل شدن به مکانی برای توزیع مواد مخدر هستند. همچنین مطابق یافته‌های تحقیق، نظارت خانواده در رفت و آمد فرزندان به این مکان‌ها نقش زیادی در کاهش آسیب آنها دارد و نیز افرادی که یکی از اعضای خانواده آنها مواد مخدر مصرف می‌کند، بیشتر در معرض آلوده شدن و اعتیاد به این مواد قرار دارند.

وي افزود: مصرف‌کنندگان مواد مخدر عمدتاً با انگیزه‌هایی مانند حفظ زیبایی، افزایش تناسب اندام و افزایش قدرت جسمی و جنسی از این مواد استفاده می‌کنند.

زارع در پایان با اشاره به این که هزینه‌های درمانی اعتیاد و احتمال برگشت مجدد ترک‌کنندگان به مصرف آن بالاست، توجه بیشتر به حوزه‌های پیشگیری را منطقی‌تر ارزیابی کرد و نظارت‌های بیشتر خانواده‌ها در حضور فررندانشان در مکان‌های عمومی و نظارت بیشتر نهادهای عمومی بر این مکان‌ها را خواستار شد.

در ادامه این نشست، دکتر "سید رضا جوادیان" عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی نيز به ایراد سخن پرداخت و با اشاره به همبسته بودن اعتیاد با برخی جرایم دیگر از جمله سرقت، بزه‌کاری و غيره، توجه به این موضوع را در تحقیقات ضروری دانست.

وی در ادامه سه سطح پیگیری در زمینه اعتیاد به مواد مخدر را برشمرد و تصريح كرد: سطح اول پیشگیری، مربوط است به این که مانع شویم از اینکه کسی به دام اعتیاد بیفتد. در این مرحله شبکه دوستان فرد نقش بسزایی را بازی می‌کنند، چون نشان داده شده که عمده کسانی  که معتاد می‌شوند، اول بار مصرف مواد مخدر را در جمع دوستان خود تجربه کرده‌اند.

جواديان اضافه كرد: سطح دوم پیشگیری، شامل درمان کسی است که به دام اعتیاد گرفتار شده‌اند و سطح سوم پیگیری هم آن است که مانع از این شویم که فرد معتاد به جرم‌های دیگر از جمله سرقت و بزهکاری و بیماری‌های دیگر بویژه ایدز گرفتار شود.

وی در پايان نيز تفکیک بین زمینه‌های اولین مصرف مواد مخدر و زمینه‌های تدام مصرف را برای درمان اعتیاد اساسی دانست و تاكيد كرد: مصرف اول، احتمالا اتفاقی است اما مصرف‌های بعدی دیگر اتفاقی نیست.

گفتني است؛ این سمینار با بحث و گفتگوی حاضران درباره موضوع آن پایان یافت.