36 درصد از وسعت استان، بیابانی است و به این ترتیب می‌توان گفت که 2 میلیون و
630 هزار هکتار از وسعت 7 میلیون و 300 هزار هکتاری استان را بیابان‌ها
تشکیل میدهند.
مقابله با بیابان‌زایی و عملیات بیابانزدایی با تثبیت شن‌های روان از
سال 49 در استان کلید خورد و اولین روشها برای این امر در استان شامل
روش‌های بیولوژیک شامل نهال‌کاری و عملیات غیربیولوژیک مانند مالچ پاشی
بود که اکنون منسوخ شده و در ادامه روش‌های دیگری از جمله ایجاد جنگل‌های
دست‌کاشت در دستور کار قرار گرفته است.
البته فعالیتهای بیابان‌زایی در برخی از نقاط استان شدت بیشتری دارد به
طوری که 13 کانون بحرانی فرسایش بادی در استان وجود دارد که وسعت آنها به
532 هزار هکتار می رسد و به شدت در معرض بیابان‌زایی قرار دارند و
سالانه 2 تا 3 هزار هکتار به وسعت این کانون‌ها اضافه می‌شود.
از بین رفتن پوشش گیاهی عرصه‌های طبیعی در اثر نبود بارندگی و خشکسالی،
اصلی‌ترین عامل ایجاد بیابان در استان است اما در کنار آن عوامل انسانی نیز
با تعرض به اراضی ملی و تغییر کاربری اراضی به صورت مجاز و غیرمجاز در
روند بیابان‌زایی استان نقش دارند.
کانون‌های بحرانی استان
معاون اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با تایید این
که سالانه 2 تا 3 هزار هکتار به وسعت کانون‌های بحرانی استان اضافه می‌شود،
اظهار می‌کند: 13 کانون بحرانی با وسعت 532 هزار هکتار در شهرستان‌های
استان قرار دارند.
«محمد زرگران» ادامه می‌دهد: 46 درصد بیابانهای استان تحت تاثیر فرسایش
بادی قرار دارند اما این کانون‌های بحرانی در معرض تهدید و خسارت جدیتری
از ناحیه خشکسالی هستند و روند بیابان‌زایی در آنها شدت بیشتری دارد.
وی می‌گوید: 6 کانون فرسایش بادی استان وضعیتی به مراتب بحرانیتر از بقیه
دارند که 4 کانون آن در دشت یزد – اردکان، شهرستان میبد، شهرستان اشکذر و
شهرستان یزد است و 2 کانون دیگر در شهرستان‌های بافق و ابرکوه قرار دارند.
زرگران می‌افزاید: از بین رفتن پوشش گیاهی عرصه‌های طبیعی استان در اثر
خشکسالی و کمبود بارندگی عامل اصلی تشدید روند بیابان‌زایی در استان است و
همین موضوع فرسایش خاک را نیز تشدید می‌کند.
وی با بیان این که یک میلیون و 200 هزار هکتار از اراضی بیابانی استان هیچ
گونه پوشش گیاهی ندارند، ادامه می‌دهد: تضعیف پوشش گیاهی مناطق بیابانی در
سال‌های اخیر به دلیل خشکسالی تشدید شده و زمینه فرسایش بادی را در استان
ایجاد کرده است.
معاون اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اضافه می‌کند:
به دنبال فرسایشهای بادی، پوشش زمین از بین میرود و خسارت ناشی از
تندبادها و طوفانهای محلی و منطقه‌ای بیشتر می‌شود و این خسارت نیز در
مناطق نزدیک به کانون‌های بحرانی فرسایش بادی به مراتب بیشتر است.
مهم‌ترین عرصه‌های بیابانی
به گفته زرگران، مهم‌ترین عرصه‌های بیابانی استان در شهرستان‌های بافق،
ابركوه، اردكان، اشکذر، میبد و خاتم قرار دارند و از وسیع‌ترین كویرهای
استان نیز می‌توان کویر سیاهكوه در شمال شرق شهرستان كویری اردکان، كویر
دره‌انجیر بافق، كویر هرات و مروست، كویرهای پراكنده شرق استان در ساغند،
حاجی‌آباد زرین و کویر بهادران در شرق مهریز را نام برد.
وی با بیان این که عوامل طبیعی و انسانی در روند بیابان‌زایی استان نقش
دارند، اضافه می‌کند: خشکسالی اصلی‌ترین عامل توسعه بیابان‌ها در استان است
اما عوامل انسانی نیز با تخریب و تصرف اراضی ملی به صورت مجاز و غیرمجاز و
ایجاد کاربری‌های مختلف در عرصه‌های طبیعی، در تبدیل شدن عرصه‌های طبیعی
استان به بیابان تاثیرگذارند.
معاون اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان می‌گوید: برای
مقابله با عوامل طبیعی می‌توان با حفظ توازن بین برداشت از آب‌های زیرزمینی
و میزان بارندگی، با محدودیت‌های اقلیمی کنار آمد اما شاهد افزایش بی‌رویه
برداشت از سفره‌های زیرزمینی هستیم.
وی همچنین بر ضرورت حفاظت از مراتع استان از سوی مرتع‌داران و دامداران،
تاکید می‌کند و می‌افزاید: در سال‌های خشکسالی باید تعداد دام کمتری در
مراتع استان چرا شوند تا روند تخریب مراتع کندتر شود و خشکسالی تاثیر کمتری
بر مراتع استان بگذارد.
ایجاد 60 هزار هکتار جنگل دست کاشت
معاون اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با بیان این که
هر سال اعتباراتی برای مقابله با بیابان‌زایی به استان اختصاص می‌یابد،
اظهار می‌کند: این اعتبار هیچ‌‌گاه توان مقابله با خسارت خشکسالی و روند
بیابان‌زایی استان را ندارد و همواره به شکل مسکن عمل کرده است.
وی از اقدامات انجام شده برای مقابله با بیابان‌زایی در استان به کاشت
جنگل‌های دست کاشت اشاره و اضافه می‌کند: از سال 49 تاکنون 60 هزار هکتار
جنگل دست کاشت در شهرستان‌های میبد، اشکذر، اردکان، بافق و ابرکوه ایجاد
شده است که البته در این رابطه، کانون‌های فرسایش بادی در اولویت کاشت قرار
داشتند.
زرگران با اشاره به این که 45 هزار هکتار از جنگل‌های دست‌کاشت استان در
دشت یزد- اردکان اجرا شده است که از لحاظ فرسایش بادی و آبی نسبت به سایر
نقاط استان وضعیت بدتری دارد، می‌گوید: در سال جاری نیز نهال‌کاری 100
هکتار از عرصه‌های طبیعی شهرستان بافق در دست اجراست.
تبخیر بالای آب در بیابانهای استان
معاون اداره بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان، متوسط بارندگی
سالانه بیابانهای استان را کمتر از 50 میلیمتر عنوان می‌کند.
«محمد زرگران» ادامه می‌دهد: درجه حرارت مطلق بیش از 40 درجه سانتیگراد،
تبخیر زیاد 15 تا 30 برابر میزان بارش سالانه، رطوبت نسبتی كم و وجود
گیاهانی با درصد پوشش ناچیز مانند درمنه، تاغ، گز و انواع شور دوست‌ها و شن
دوست‌ها، تاثیر خشکسالی در این عرصه‌ها را دو چندان می‌کند.