مینا شوهانی
شاید بتوان قرار گرفتن یزد در مسیر جاده ابریشم را یکی از علل پیشرفت صنعت
نساجی در این دیار برشمرد به طوری که این صنعت اکنون از تاریخچهای طولانی
در استان و در بین هنرمندان یزدی برخوردار است.
هر چند این حرفه مانند گذشته رونق زیادی ندارد و با فراز و نشیبهایی هم
روبهرو بوده است ولی بدونشک هنوز هم اصیلترین و مهم ترین مکان برای
پیشرفت صنعت نساجی، استان یزد است.سال های زیادی از دورانی که در تمام
محلات تاریخی استان با دست توانمند هنرمندان یزدی انواع دستبافهای سنتی
این دیار مانند دارایی و ترمه بافته و به دیگر مناطق کشور و حتی خارج از
کشور صادر می شد، نمیگذرد.اینک با توجه به پیشرفت و جایگاه خوب حرفه
نساجی به ویژه نساجی سنتی در استان، قرار است با تهیه مستندات و فراهم شدن
شرایط لازم، این حرفه اصیل یزدی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت برسد که
البته اکنون نیز قدم های نهایی را در انتظار رای کارشناسان میگذراند.
در همین رابطه نیز با توجه به اهمیت نساجی سنتی و جایگاه آن در استان، قرار
است همایشی ملی با حضور مسئولان کشوری و استانی با محوریت «غیاث الدین
نقشبند» که از برجستگان قدیمی این صنعت در استان بوده است در یزد برگزار
شود.
روزهای خوش صنعت نساجی
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان
میگوید: یزد با توجه شرایط اقلیمی که از گذشته دارد، از قدیمالایام دارای
رونق خاصی در حرفه نساجی بوده و پارچه های ابریشمی دستباف هنرمندان یزدی
همیشه توجه جهانگردان و سیاحان شرق و غرب را به خود معطوف ساخته است.
«محمدرضا دهقان بهرجردی» میافزاید: هر چند در طول تاریخ این صنعت با فراز و
نشیب های زیادی روبهرو بوده است ولی وجود چندین کارخانه نساجی با
چندین هزار کارگر در گوشه گوشه این شهر، نشان از ریشه دار بودن استان در
زمینه نساجی دارد.
به گفته وی، با توجه به کم فروغی این صنعت در مقایسه با گذشته، با برنامه
ریزی معاونت صنایع دستی استان کارگاه های قدیمی این حرفه احیا شده و با
توجه به نگرش مردم نسبت به محصولات ارگانیک، تولید پارچه های دستباف رونقی
دوباره گرفته است.
وی ادامه میدهد: با نوآوری در این حوزه و ایجاد تنوع در طرحها و رنگ
های محصولات جدید نساجی، مردم استان به ویژه بانوان یزدی نیز انگیزهای
مجدد برای ایجاد کارگاه های خانگی نساجی پیدا کردهاند.
دهقان با بیان این که امروز یکی از مشکلات اساسی دولتمردان اشتغال و رفع
مشکل بیکاری است، معتقد است که ایجاد کارگاههای درونمحلهای بافت
پارچههای دستباف مانند انواع شال با برنامهریزی معاونت صنایع دستی و
همراهی مسئولان محلی و همچنین بخش خصوصی، می تواند علاوه بر احیای رونق
مجدد این حرفه، اشتغالزایی خوبی را در این صنعت فراهم آورد.وی در این باره
اعلام میکند: اکنون در استان 18 کارگاه جدید صنعت نساجی ایجاد شده ولی
برای تشویق و ایجاد انگیزه بیشتر برای رونق و احیای این قبیل کارگاههای
نساجی نیاز به پرداخت تسهیلات و همکاری بانکها وجود دارد.
ثبت ملی؛ مقدمهای برای ثبت جهانی
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان
میگوید: در تلاش برای فراهم کردن زمینههایی برای ثبت ملی نساجی در فهرست
آثار ملی کشور هستیم و مستندات آن آماده و همه شرایط این مهم با توجه به
ظرفیتهای خوب نساجی استان فراهم شده است.دهقان بیان میکند: اکنون منتظر
نظر نهایی کارشناسان بعد از بازدید و حضور آنها در کارگاههای نساجی استان
هستیم تا پس از آن زمینه های ثبت جهانی این صنعت را فراهم کنیم.
وی ادامه میدهد: هر چند نساجی استان دارای ظرفیت های مناسبی است و
اخیراً هم چند رشته آن در استان احیا شده است، ولی کارشناسان برای ثبت ملی
چند شاخص مهم را مدنظر دارند که اشتغالزایی این صنعت مهمترین شاخص آنها
محسوب میشود.
دهقان اظهار میکند: باید کاری کرد که مردم با انگیزه بیشتری به این صنعت
روی آورند و اشتغالزایی این صنعت را افزایش دهند که البته این مهم
نیازمند حمایت مالی و دریافت تسهیلات است که در این باره اعتبار معاونت
اندک است و بانک ها هم همکاری لازم را ندارند.
به گفته وی، صندوق کارآفرینی امید هم تنها با شرایط بسیار سختگیرانهای
اقدام به پرداخت تسهیلات اشتغالزایی میکند که شامل همه مردم نمیشود ولی
با وجود اعتبار اندک معاونت صنایع دستی تاکنون در شهرستانهای تفت،
ابرکوه، اردکان، یزد و اشکذر اقدامات خوبی برای اشتغال زایی و رونق نساجی
انجام شده است.
همایش ملی نساجی
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان ادامه
میدهد: استان یزد شخصیتهای هنرمند و صاحب نامی در حوزه نساجی در دل خود
پرورش داده است که «غیاث الدین نقشبند یزدی» یکی از این
شخصیتهاست.محمدرضا دهقان بهرجردی با اشاره به برگزاری همایش ملی نساجی با
محوریت این شخصیت برجسته در 11 بهمنماه سال جاری در استان، یکی از
محورهای مهم این همایش را بررسی ابعاد شخصیتی غیاث الدین عنوان میکند.وی
بیان میکند: این شخصیت از اسطورههای طراحی و بافت پارچه و از مفاخر معاصر
با دوره صفویه بود که چند نوع طراحی پارچه نفیس به نام او در موزههای
مهم جهانی خودنمایی میکند ولی تا به امروز به شخصیت این فرد کمتر بها داده
شده است.
به گفته این مسئول، برگزاری چنین همایشهایی و شناخت بهتر شخصیت های
اثرگذار در صنعت نساجی میتواند در ارتقای این صنعت موثر باشد و موجب رونق
بیشتر صنعت نساجی استان و تولید لباسهای فاخر از سوی نسل جوان شود.
دهقان از دیگر محورهای مهم این همایش علاوه بر نقش غیاث الدین در تاریخ
نساجی ایران، نقش خلاقیت و نوآوری در طرحهای غیاث الدین و ابعاد مختلف
زندگی وی، به نقش نساجی سنتی و کارآفرینی، نساجی و هویت ملی و علاوه بر آن
نساجی، فرصتها و تهدیدها اشاره میکند.
غیاث الدین نقشبند؛ طراح پارچههای مخمل و ترمه
مشاور گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان میگوید:
غیاث الدین نقشبند یزدی از اسطورهها و مفاخر صنعت نساجی یزد است ولی
مردم یزد با این شخصیت آشنایی کافی ندارند.«سید مصطفی فاطمی» میافزاید: او
برای نخستین بار در کشور «پارچه مخمل» را به نام خود تولید کرد و همچنین
پاچه «ترمه» هم از تولیدات این شخصیت است.به گفته وی، غیاثالدین
دستگاههایی را برای تولیدات صنعت نساجی در استان ابداع کرده است که در
عصر کنونی نیز کسی با نحوه کار کردن آنها آشنایی ندارد.
وی اظهار میکند: غیاثالدین در دوره خود به قدری شهرت پیدا کرد که
امپراتورها و شاهان مهم علاقه داشتند لباسهای آنها را وی تهیه کند و در
زمان جنگ بین عثمانی و ایران، بخش مهمی از هزینه جنگ را با کمک هنر نساجی
خود متقبل شد ولی هنوز درباره شخصیت مهم او هیچ تالیفاتی انجام نشده است.