ششمین فهرست دانشگاه‌های تازه تاسیس برتر دنیا با قدمتی کمتر از 50 سال از
سوی پایگاه رتبه‌بندی تایمز منتشر شد و بر این اساس دانشگاه یزد در فهرست
200 دانشگاه جوان برتر دنیا قرار گرفت.
موسسه بین‌المللی تایمز در سال 2017 میلادی در رتبه بندی دانشگاه‌های
جوان، تعداد دانشگاه های مورد بررسی خود را از 150 دانشگاه در سال 2016
میلادی به 200 دانشگاه افزایش داده است و بدین ترتیب دانشگاه های بیشتری
توانستند در فهرست دانشگاه‌های برتر دنیا قرار گیرند.
بر همین اساس، دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه یزد از جمهوری اسلامی ایران
در این ردهبندی به ترتیب با کسب رتبه در بازههای 150-101 و 200-151
توانستند در جمع دانشگاه های برتر دنیا قرار گیرند.
این در حالی است که دانشگاه یزد اولین حضور خود را در جمع دانشگاه های جوان در رتبه بندی تایمز تجربه می کند.
رتبه‌بندی تایمز یکی از مشهورترین نظام‌های رتبه بندی بین المللی است که هر
سال دانشگاه‌های برتر دنیا را بر اساس 13 شاخص عملکردی در قالب 5 معیار
کلی آموزش، پژوهش، استنادات، درآمد صنعتی و وجهه بین المللی برای انجام
مقایسه های جامع و متوازن مورد ارزیابی و رتبه بندی قرار می دهد. همشهری
در همین رابطه گفتوگویی با «محمد‌صالح اولیا» دانشیار گروه مهندسی صنایع
و رئیس دانشگاه یزد از سال 1392 تاکنون انجام داده است که مشروح این
مصاحبه را در زیر میخوانید.
-
که پایگاه رتبه‌بندی تایمز در حوزه بین‌الملل چه جایگاه و اعتباری دارد؟
این پایگاه از معتبرترین پایگاه‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش
عالی در دنیاست که بر اساس معیارهای مختلف و خاصی اقدام به رتبه‌بندی
دانشگاه‌های جهان می‌کند.
البته پایگاه‌های دیگری نیز این کار را انجام می‌دهند و مدلهای خاص خود
را دارند که تعدادی از آنها نیز خیلی معتبر و معروف هستند از جمله می‌توان
به پایگاه شانگهای، کیو اس و تایمز لاتین اشاره کرد ولی نمی‌توان خود این
پایگاه‌ها را رتبه‌بندی کرد و معمولاً وزارتخانه نیز این رتبه بندی
ها را به صورت موازی اعلام می‌کند.
-
معیارهای این ردهبندی چه مواردی را در برمیگیرد؟
یکی از این معیارها در رابطه با تدریس و آموزش در دانشگاههاست که در این
مدل، دارای 25 درصد از امتیاز کل است. 30 درصد از امتیاز نیز به پژوهش
های انجام شده در دانشگاه‌ها مربوط می‌شود و 30 درصد دیگر نیز به کیفیت
پژوهش‌ها، ارجاعات و اسناددهی به پژوهش‌ها ارتباط دارد. معیار بعدی مربوط
به فعالیت در حوزه بین‌المللی است که7/5درصد را در بر میگیرد و
نهایتاً 7/5درصد هم به انتقال دانش و درآمد ناشی از فروش دانش مربوط
می‌شود که این موسسه طبق این مدل و معیارها اقدام به رتبه‌بندی
دانشگاه‌ها می‌کند.
-
این معیارها از چه طریق کسب و ارزیابی می‌شود؟
بخش مهمی از این اطلاعات از طریق مقالاتی که هر دانشگاه در پایگاه مقالات
دارد، شناسایی می‌شود و بخش دیگر نیز با نظرسنجی از دانشگاهیان به دست
می‌آید و براساس آن اعتباردهی انجام می‌شود. البته اطلاعات دیگری مانند
تعداد دانشجو و اساتید و امثال این اطلاعات نیز از خود دانشگاه کسب می‌شود.
-
در مورد اقداماتی که منجر به کسب این موفقیت شد، توضیح دهید.
از زمانی که کار خود را در دانشگاه شروع کردم به این موضوع اعتقاد داشتم که
جایگاه دانشگاه یزد فراتر از آن چیزی است که می‌بینیم. در آن زمان این
دانشگاه در هیچ رتبه بندی خارجی حضور نداشت و در رتبه بندی‌های داخلی
نیز از جایگاه خوبی برخوردار نبود ولی اعتقاد داشتیم که این دانشگاه
می‌تواند با قابلیت‌های موجود، دارای اعتبار بیشتری باشد.
به همین منظور نیز باید توانمندی‌های دانشگاهیان این دانشگاه را به ثبت
رسانده و در معرض ارزیابی میگذاشتیم و خوشبختانه شواهد نشان داد که این
عقیده درست است. در همین رابطه، نفس حضور اساتید در سطح بین‌المللی اثر خود
را داشت و تشویق‌هایی که انجام شد تا اساتید مقالات خود را در سطح
بین‌الملل عرضه کنند و در پایگاه‌های مقالات لاتین قرار دهند، در این
رابطه بسیار تاثیرگذار بود. شاخصی به نام «اچ این دکس» وجود دارد که هم
کمیت و هم کیفیت مقالات را نشان می‌دهد و قبلاً به آن توجه نمی‌شد ولی همین
که اساتید مقالات خود را به زبان انگلیسی ثبت کنند تا در پایگاه‌های بین
الملل شناسایی شود و این دغدغه را داشته باشند که زحمات خود را به دنیا
نشان دهند، خود نشان‌دهنده توان علمی این اساتید و دانشگاه یزد است.
به وجود آوردن فضای شفاف و مطرح کردن این مطالب برای اساتید و در کنار آن،
استفاده از سیاست‌های برنامه‌های تشویقی مانند افزایش حق‌التالیف و پژوهانه
و در نظر گرفتن امتیازهای خاص در این مورد، کمک‌های شایانی به دانشگاه کرد
و اولین اثرات خود را نشان داد.
-
برای ادامه این روند و بالا بردن کیفیت دانشگاه و ارتقای دانشگاه در عرصههای داخلی و بین‌المللی، چه برنامه‌هایی دارید؟
دانشگاه یزد دارای یک سند چشم‌انداز است که 3 سال قبل با آغاز مسئولیت با
همفکری همکاران ترسیم شد و مصوبه هیات امنا را نیز اخذ کرد. در این سند،
یک سری شاخص‌ها نیز مطرح شد که براساس آنها وضعیت موجود دانشگاه و افق پنج
ساله آن مشخص شده و برای رسیدن به اهداف مورد نظر نیز برنامه‌هایی را تدوین
کردهایم.
از جمله این شاخص‌ها می‌توانیم به نسبت استاد به دانشجو که یک شاخص کیفی
در دانشگاه است یا نسبت دانشیار به بالا که بیانکننده میزان ارتقای
اساتید دانشگاه است یا نسبت مقالات به اساتید که یکی از شاخص‌های بین
المللی است و میزان مشارکت اساتید در شرکت‌های دانش‌بنیان که یکی از
برنامه های خاص دانشگاه در این دوره است، اشاره کنیم.
البته تا قبل از این دانشگاه در این حوزه‌ها خیلی آمار دقیقی نداشت ولی در
حال حاضر، این موارد در حال پیگیری و رصد مداوم است. شاخص دیگر میزان
قراردادهایی است که دانشگاه با بخش صنعت منعقد می‌کند که خود نشان‌دهنده
حضور دانشگاه در عرصه صنعتی کشور است و از شاخص‌های کارایی دانشگاه به شمار
می‌آید.
همچنین میزان موفقیت فارغ‌التحصیلان دانشگاه در عرصه شغلی و تحصیلات تکمیلی
از جمله شاخص هاست که این مورد را به صورت دو بخش جدا پیگیری می‌کنیم.
در بخش ادامه تحصیل، میزان موفقیت دانشجویان فارغ‌التحصیل در سطح تحصیلات
تکمیلی در دانشگاه‌های معتبر و در بخش دوم میزان موفقیت آنها در به‌دست
آوردن شغل متناسب با تحصیلات در یک دوره زمانی معقول مانند شش ماه بررسی می
شود که البته در مورد دوم کار سختی را در پیش داریم و هنوز موفق به
انجام آن نشدهایم چرا که پیوسته باید فارغ‌التحصیلان را رصد کنیم.
البته اگر فرض کنیم که کارفرمایان در هنگام استخدام این مورد که فرد از
کدام دانشگاه فارغ‌التحصیل شده را در نظر بگیرند، این خود یک ملاک برای
کارآمدی دانشگاه به شمار می رود و همچنین در بحث بین‌الملل نیز تعداد
دانشجویان و اساتید خارجی برای دانشگاه مهم است.
یکی از اقدامات مهم دیگری که انجام شد، این بود که عملکرد دانشکده‌ها و
پردیسهای دانشگاه را به نحوی به این شاخص‌ها وابسته کردیم یعنی این که هر
کدام که در راستای رسیدن به این اهداف بهتر عمل کنند از امتیازات بیشتری
برخوردار خواهند شد. نظام بودجهبندی دانشگاه نیز به نحوی تعریف شده که هر
کدام از آنها بودجه مشخصی دارند و بخش قابل توجهی از این بودجه به کارایی و
اثربخشی آنها وابسته است و هر چه قدر در جهت رسیدن به اهداف دانشگاه بهتر
عمل کنند، این توان را دارند که بودجه بیشتری دریافت کنند.
بنابراین دانشکده‌ها در رسیدن به اهداف دانشگاه با مجموعه اجرایی شریک
هستند. به نظر می‌رسد که رمز موفقیت مدیریت دانشگاه نیز در این است که اگر
همه افراد، اهداف مشترک و انگیزه کافی داشته باشند، کل دانشگاه به سمت این
اهداف پیش خواهد رفت اما این که صرفاً مدیریت بتواند این اهداف را محقق
کند، اصلاً ممکن نیست.
-
در صحبت‌های خود اشاره‌ای به همکاری بین دانشگاه و صنعت داشتید. با توجه
به این که یزد یک شهر صنعتی است و این که یکی از معضلات ما در جامعه نبود
تعامل بین دانشگاه و صنعت است، در این حوزه چه اقداماتی انجام شده و چه
سیاستگذاری‌هایی در دانشگاه انجام دادهاید؟
یکی از مباحث مطرح شده در این حوزه، ایجاد مرکز علم و کار است که با همکاری
اتاق بازرگانی در حال انجام است. این نهاد غیر دولتی و حرفه‌ای صنعتی و
بازرگانی در اتاق بازرگانی یزد مستقر و در سطح کشور نهادی جا افتاده است که
به طور مستقیم با دانشگاه وارد همکاری شده و دفتری نیز در دانشگاه دارد که
خیلی از ارتباطات دانشگاه با صنعت از این طریق در حال شکل‌گیری است. این
نهاد در تعریف خیلی از طرح‌ها به دانشگاه کمک می‌کند و خیلی از دانشجویان
برای ورود به صنعت به این نهاد مراجعه می‌کنند و خیلی از فارغ التحصیلان
خوب دانشگاه نیز از این طریق جذب بازار کار شده اند به نحوی که حتی به
تازگی نشریه‌ای نیز به صورت مشترک منتشر شده که بیانگر و نمادی از این
همکاری نزدیک است.
راه‌اندازی مرکز فناوری یکی دیگر از این اقدامات است که با همکاری پارک
علم و فناوری یزد ایجاد شده است و براساس آن اساتید و فارغ‌التحصیلان
دانشگاه می‌توانند در داخل دانشگاه اقدام به تاسیس شرکت کنند. این
شرکت‌های فناور بر اساس این نظر که خیلی از متخصصان اعتقاد دارند ارتباط
بین دانشگاه و صنعت به صورت مستقیم صورت نمی‌گیرد و باید واسطه‌هایی باشند
تا تحقیقات دانشگاهی را از حالت تئوری به مرحله کاربردی درآورند، در
دانشگاه ایجاد می‌شوند. راه‌اندازی موتور جست وجوی پارسی جو را می‌توان
یکی از این نمونهها بیان کرد که به تدریج در حال اوج گرفتن در فضای مجازی
است یا اقداماتی که در حوزه محصولات کامپیوتری، شیمی و نانو تکنولوژی و
حوزه های دیگر در حال انجام است.
-
در مورد ارتباط با دستگاه‌های اجرایی چه برنامه هایی را در دست اجرا یا در حال تدوین دارید؟
دانشگاه در این حوزه، نهادی را از حدود یک سال پیش با عنوان کانون‌های تفکر
تاسیس کرده است و اولین موردی که در این رابطه مطرح شد کانون تفکر شهر
هوشمند بود که از طریق آن افراد صاحب نظر از دستگاه‌های اجرایی، دولتی
و بخش خصوصی گرد‌هم جمع می‌شوند و در این گردهماییها، تجربه را با دانش
در کنار هم قرار می دهند و راهکارهایی را برای حل معضلات جامعه ارائه
می‌دهند که خروجی قابل قبولی خواهد داشت.
اولین محصول این کانون فکر نیز بیانیه چشم‌انداز شهر هوشمند بود که این
دستاورد خیلی مهمی برای شهر یزد بود و تصویری از یک شهر هوشمند ارائه کرد.
مورد دیگری که در حال پیگیری است در مورد انرژی خورشیدی است که یکی از
دغدغه‌های استان است و سومین موردی که در این کانون مورد بررسی خواهد گرفت،
مبحث آب است که کلید خورده است و اولین جلسه آن به زودی برگزار خواهد شد.
-
دانشگاه یزد در مورد یکی از معضلات دانشگاه‌های ایران که کم شدن اعتبار
پژوهش‌ها در صحنه بین‌الملل است، چه تمهیداتی اندیشیده است؟
گسترش کمی آموزش عالی، آفت‌هایی را به همراه داشت که یکی از آنها کاهش
اعتبارات این بخش بود و یکی از دلایل آن می‌تواند مشغله شدید اساتید به
دلیل دانشجویان زیاد تحت سرپرستی آنها باشد. این موضوع باعث وارد شدن لطمه
به کیفیت پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌ها شده است و برای از بین بردن این آفت
نیز کار سختی در پیش داریم و در این رابطه نیز مباحث نظارتی را برای بالا
بردن کیفیت پایان‌نامه ها مورد بازنگری قرار دادهایم.
البته از طرف دیگر نیز یک راه حقوقی از سوی وزارتخانه تدوین شده و کمیته
خاص رسیدگی به مباحث تقلب علمی تشکیل شده است که مواردی که شاکی وجود داشته
باشد را مورد رسیدگی قرار می دهد.
-
برای ارتقای سطح تدریس در دانشگاه چه برنامه‌هایی برای جذب اساتید برتر دارید؟
برنامه مهمی داریم که در بنیاد نخبگان در حال پیگیری است و براساس آن سعی
داریم که از این بنیاد حداکثر استفاده را بکنیم به این صورت که افراد نخبه
دارای امتیازهای خاصی می‌شوند.
البته جذب و نگهداری این اساتید به فضای کلی جامعه نیز بستگی دارد و خیلی
از اساتید صلاح می‌دانند که دانشگاه‌های رتبه یک را انتخاب کنند یا در
دانشگاه‌های پایتخت به کار بپردازند چرا که فعالیت در آنجا دارای مزایای
خاص است. این که ما بخواهیم این اساتید را نگه داریم یا دعوت کنیم، کار
سختی است اما حداقل کار دانشگاه این بوده که سعی کند اساتید نخبه یزدی که
تمایل دارند با دانشگاه یزد همکاری کنند را جذب کند و در سیاست‌های جذب هم
ملاک‌هایی را قرار دادیم تا از بین متقاضیان بهترین‌ها را جذب کنیم و به
نسبت هم موفق بوده‌ایم و امیدواریم بتوانیم در این راه به بهترین شیوه عمل
کنیم.
آخرین حرفی که بخواهم عرض کنم این است که به نظر من از سال‌های دور تا به
حال، تنها مزیت خاصی که استان یزد دارد، نیروی انسانی آن است و این احساس
باید در تمام بخش‌ها و سطوح استان شکل بگیرد که ما باید در توسعه و حفظ
ظرفیتهای انسانی خود تلاش لازم را به کار بگیریم. این ظرفیت‌ها و
سرمایه‌های انسانی در مدیریت دولتی می‌توانند حضور داشته باشند، در بین
سرمایه‌گذاران و صنعتگران، هنرمندان و ورزشکاران و دانشگاهیان وجود دارند و
من شخصاً این دغدغه را دارم که اگر فضای کلی استان به شکلی باشد که ما
نتوانیم این سرمایه ها را حفظ کنیم، چه اتفاقاتی را در آینده شاهد خواهیم
بود. از دست دادن این سرمایه‌ها برای استان یزد که دومین استان نخبه‌‌پرور
کشور است، زیان‌های جبران ناپذیری دارد.