ساخت بادگیر یک روش ابداعی ایرانی برای ایجاد فضایي خنک در داخل خانه‌هاي مناطق كويري است، روشي كه از روزگاران دور با ايجاد تهويه مطبوع، فضای داخلي خانه را برخلاف محيط گرم بيروني براي اهل خانه خنك و قابل تحمل مي‌كرده است.
البته اين سازه‌ها در شهرهای مرکزی و جنوب ایران بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب در انواع مختلفي طراحی و اجرا مي‌شوند ولي در اين بين بادگیرهای اردکانی که یکی از شاخصه‌های معماری این منطقه از فلات مركزي ايران است، از سادگي خاصي برخوردار است و همين ويژگي آنها را در كانون توجه گردشگران قرار داده است.
«حمید مشتاقیان» ريیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردکان در اين مورد در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایسنا - منطقه یزد، مي‌گويد: بادگيرهای اردکانی در معماری خانه‌های دشت يزد - اردکان به عنوان شاخص و معرف معماری خاص کوير، رخ نمايی می‌کند به طوري كه بادگیر یک سویه اردکانی جزء جدایی‌ناپذیر معماری این دشت به شمار می‌رود.
وي اضافه مي‌كند: بادگیرهای اردکانی رو به سمت شمال و شمال غربی(بادي كه از سمت اصفهان مي‌وزد) ساخته مي‌شود و از سمت چشمه غرب، شرق و جنوب منفذی ندارد.
مشتاقيان عنوان مي‌كند: ساختار این بادگیرها از لحاظ معماری ساده ولي از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است به طوری که می‌تواند برای هر اتاق یک بادگیر ساخت.
وي با تاكيد بر اين كه بادگیرهای اردکانی ساده‌ترین نوع بادگیر یک جناحی است، تصريح مي‌كند: اين نوع بادگير همواره پشت به بادهای شدید و آزار دهنده و فقط در جهت بادهای خنک و نسیم‌های مطبوع شمالی ساخته مي‌شود و به دليل نوع طراحي، عملکرد تهویه و تخلیه هوا را انجام می‌دهد.
اين مسئول با بيان اين كه بادگیرها با اشکال مختلف در شهرهای مرکزی و جنوب ایران بر حسب ارتفاع و جهت باد مطلوب، طراحی و اجرا مي‌شوند، مي‌گويد: بادگيرهاي اردكاني ابعاد نسبتاً کوچکتر و داراي شکل اولیه‌تري نسبت به ساير انواع خود دارند.
مشتاقيان در پايان نيز از انواع اين سازه‌هاي معماري كهن در كشورمان به بادگیرهای یک طرفه اردکانی، بادگیرهای دو وجهی معروف به بادگیرهای کرمانی، بادگیرهای چهارطرفه(معمول در یزد و کرمان)، بادگیرهای چند وجهی(معمولاً هشت وجهی و حتی گاهی مدور) و بادگیرهای چپقی که معمولاً در سیرجان بنا مي‌شود، اشاره مي‌كند.