شناخت و معرفت چهارده معصوم امری واجب و ضروری است و هر کس بدون معرفت و شناخت امام از دنیا برود دچار مرگ جاهلیت شده است.
«محمدبن علی بن‌الحسین» ملقب به باقرالعلوم به معنای شکافنده و آشکار کننده علوم در مدینه به دنیا آمد.
برخی روز تولد آن حضرت را اول ماه رجب مصادف با روز جمعه می‌دانند و برخی دیگر سوم صفر دانسته اند.
پدر ایشان امام سجاد(ع) پیشوای چهارم شیعیان و مادرش«ام عبدالله» دختر امام حسن مجتبی(ع) است، لذا هم از جهت پدری و هم از جهت مادری فاطمی و علوی است.
امام محمدباقر(ع) در بین برادرانش خلیفه و جانشین پدرش شد و بعد از ایشان امامت را عهده دار شد.A
ایشان در فضایل انسانی و علم و پارسایی، بر همه برادرانش برتری داشت و نامش در میان شیعه و سنی از همه آنان بلندتر بود.
یکی از اثرگذارترین و مهمترین وقایع تاریخ اسلام قیام عاشورا است که در آن امام محمد باقر(ع) که کودکی چهار ساله بودند نیز حضور داشتند.
وی در دوران امامتشان با نقل روایاتی از واقعه کربلا سعی در اشائه فرهنگ عاشورایی و زنده نگه داشتن اسلام داشتند.
ایشان در دوران امامت خویش با وجود شرایط نامساعدی که بر عرصه فرهنگ اسلامی سایه افکنده بود، با تلاشی جدی و گسترده نهضتی بزرگ را در زمینه علوم و معارف اسلامی طراحی کرد.
این تلاش ها تا جایی ادامه یافت که به بنیان گذاری و تاسیس یک دانشگاه بزرگ و برجسته اسلامی انجامید که پویایی و عظمت آن در دوران امام صادق(ع) به اوج خود رسید.
امام محمدباقر با برقراری حوزه درس، با کج اندیشی‌ها مبارزه کرد و در راستای رفع چالش‌های علمی و اصول ناب اسلامی با تکیه بر آیات رهنمون‌گر قرآن برآمد و ابواب فقهی و اعتقادی را از دیدگاه قرآن بررسی کرد و به پرورش دانشمندان و فرهیختگان عصر خود پرداخت.
امام محمد باقر(ع) 57 سال از عمر مبارکش گذشته بود که در روز هفتم ذی الحجه 114 هجری دیده از جهان فرو بست و در قبرستان بقیع در کنار پدر و عمویش «امام حسن(ع)» دفن شد.
گفتنی است؛ شهادت آن حضرت در عصر خلافت هشام‌بن‌عبدالملک رخ داد و به امر هشام بود.