«محمدکاظمی‌نسب» در نشست مشترک بهره‌برداران منابع آب ابرکوه و مسئولین شرکت آب منطقه‌ای استان که پیرامون اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی برگزار شد، اظهار کرد: هدف از برگزاری این نشست کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی با تشریح وضعیت بحرانی سفره‌های آب زیرزمینی و راهکارهای مدیریت منابع آب است.
وی افزود: در چند دهه گذشته بر طبق آمار ارائه شده برداشت از منابع آب زیرزمینی به میزان 80 درصد و سطح زیر کشت کشاورزی نیز به میزان سه برابر افزایش داشته و از سوی دیگر نیز کاهش بارش‌ها، خشک‌سالی را بر منطقه حاکم کرده است .
فرماندار ابرکوه گفت: کشاورزان نیت خود را در حفظ منابع آب در صحنه عمل نیز با همراهی طرح خاموشی، تغییر نوع آبیاری و کشت نشان داده‌اند.
این مسئول تصریح کرد: جلوگیری از افت آبهای زیرزمینی به‌صورت مقطعی یکی از نمونه‌های عینی همراهی کشاورزان و بهره‌برداران از منابع آب در شهرستان ابرکوه است.
وی وجود فرو چاله‌ها، افت سطح آبهای زیرزمینی و شوری آب ابرکوه را به‌عنوان یکی از دشت‌های پایلوت استان معرفی و خاطرنشان کرد: اگر در راستای بهبود بخشیدن به این وضعیت اقدامی انجام نشود و تک‌تک مردم همراهی نکنند، در آینده سخت پشیمان خواهیم شد.
اصلاح الگوی کشت راهکارهای عملی برای صرفه‌جویی آب در کشاورزی
«سید محمد طباطبايی» معاون شرکت آب منطقه‌ای استان یزد اظهار کرد: در این نشست بنا داریم موضوعات مدیریت مصرف آب، سازگاری با کم‌آبی و آب قابل‌برنامه‌ریزی را موردبحث قرار دهیم.
وی در حوزه مدیریت مصرف افزود: همه ما می‌توانیم با مدیریت صحیح علاوه بر حفظ معیشت، بدون ضربه زدن به درآمد و با شناسایی و اجرای راهکارهای مناسب، در مصرف آب هم صرفه‌جویی داشته باشیم.
طباطبايی گفت: در استان یزد 82 درصد از منابع آب زیرزمینی در بخش کشاورزی، 7 درصد صنعت و 11 درصد آن نیز به مصارف شرب و بهداشت می‌رسد. بخش عمده‌ای از آبی که در اختیار صنعت قرار دارد به پساب تبدیل می‌شود که نباید اجازه داد حتی یک قطره از آن به هدر برود؛ لذا می‌توان این آب را در سیستم بازچرخانی کرد و تولیدات را نیز افزایش داد.
این مسئول در ادامه با بیان اینکه هر یک از شهروندان می‌تواند در بخش صرفه‌جویی در آب شرب یک سفیر باشد، تصریح کرد: بخش عمده صرفه‌جویی باید در کشاورزی صورت گیرد که در حال حاضر خاموشی چاه‌های کشاورزی یکی از راه‌های صرفه‌جویی در این بخش است. چراکه در سال 96 با انجام این روش به میزان هفتاد میلیون مترمکعب ذخیره منابع آب زیرزمینی افزایش داشته است.
معاون شرکت آب منطقه‌ای استان یزد گفت: کشاورزان از دو روش اساسی می‌توانند در بحث صرفه‌جویی مشارکت داشته باشند که یکی از آن‌ها استفاده از روش‌های نوین آبیاری و دیگری اصلاح الگوی کشت و روی آوردن به سمت گیاهان کم آبخواه است.
طباطبایی در رابطه با آب قابل‌برنامه‌ریزی عنوان کرد: از سال 85 پروژه تعادل بخشی سفره‌های آب زیرزمینی در وزارت نیرو برای مدیریت منابع آب زیرزمینی تعریف و در ادامه به طرح احیا و تعادل بخشی تبدیل شد. این طرح شامل 15 طرح است که هم‌اکنون به‌طور موازی در حال اجرا است.
وی آب قابل‌برنامه‌ریزی را برداشت آب به‌اندازه ظرفیت ورودی سفره دانست و بیان کرد: برای حفظ سفره آب زیرزمینی میزان آب آن، تغذیه سفره‌ها و میزان حجمی که وارد سفره می‌شود محاسبه شده و در نهایت حجم آبی که می‌توان به ازای ورودی سفره برداشت کرد را، آب قابل‌تجدید می‌دانند.
این مسئول ادامه داد: بر اساس شاخص‌های جهانی برای اینکه سفره بتواند پایدار بماند، میزان آب برداشتی باید کمتر از 75 درصد آب تجدید شونده باشد؛ اما در شرایطی فعلی به‌جای این میزان 130 مترمکعب برداشت از سفره‌ها برداشت می‌شود که بیش از ظرفیت ورودی آن بوده و موجب افت سطح آب زیرزمینی می‌شود.
طباطبایی اضافه کرد: مهمترین برنامه وزارت نیرو برای به صفر رساندن افت سطح آب تحویل حجمی آن به کشاورزان از طریق نصب و راه‌اندازی کنتورهای هوشمند است که در صورت اجرای کامل دیگر نیازی به خاموشی چاه‌های کشاورزی نیست.
وی حفظ و پایداری سفره‌های آب زیرزمینی را ازجمله مزیت‌های استفاده از کنتور هوشمند دانست و افزود: اداره منابع آب برای مدت 4 سال در حوزه تحویل حجمی برای کشاورزان برنامه‌ریزی کرده تا بتوانند خود را به‌خوبی با شرایط هماهنگ کرده و سرمایه‌ای که در اختیار دارند برای نسل‌های بعد نیز نگه دارند.
در ادامه این نشست مشترک بهره‌برداران منابع آب ابرکوه با مسئولین شرکت آب منطقه‌ای استان یزد پیرامون راهکارهای کاهش برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی سوا لاتی از سوی کشاورزان ابرکوهی مطرح و مسئولین حاضر پاسخگوی آنان بودند.
چرایی حفر چاه و چگونگی اجرای طرح احیا و تعادل بخشی در منابع آبی بالادست ابرکوه از جمله مهمترین سئوالاتی بود که از سوی کشاورزان ابرکوهی مطرح شد.
«حسن فلاح زاده» یکی از پیشکسوتان در حوزه کشاورزی ضمن اشاره به محرومیت این قشر، اظهار کرد: زمانی که مسئولین در فکر اجرای طرحی جدید هستند باید آینده آن را در نظر داشته و همه جوانب آن را بسنجند.
وی افزود: در سال 60 حفر چاه در دشت ابرکوه ممنوع بود اما مسئولین برای این کار مجوز دادند بدون اینکه به فکر آسیب‌هایی باشند که به قنوات وارد می‌شود.
«محمدرضا صالحی» یکی از کشاورزان منطقه گفت: کشور ایران با تمدن و تاریخی به‌اندازه 3 هزار سال امروز باید نگاهش به اروپا و آمریکا باشد تا مدیریت منابع را از آنان یاد بگیرد که این امر ناشی از مدیریت غلط برخی مسئولین است. اگر در استان فارس پروانه بهره‌برداری 3 هزار ساعت داده می‌شود، این پروانه برای استان یزد که کم آب تر است چه مفهومی دارد؟
صالحی ضمن تأیید طرح خاموشی چاه‌های کشاورزی تصریح کرد: اجرای این طرح تا زمانی که منابع بالادستی ما در استان فارس همچون استان یزد محدودیتی برای برداشت‌های خود نداشته باشند، هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.
«احمد کرم نژاد» یکی دیگر کشاورز ابرکوهی نیز مسئله برداشت منابع آب بالادست را مطرح کرد و گفت: مسئولین باعث‌وبانی لطمه خوردن به وضعیت آب هستند، آن زمان که اعلام کردند برای تغییر سیستم آبیاری تسهیلات پرداخت می‌شود، کشاورزان استقبال کرده و پس از استفاده از این سیستم به‌جای برداشت کمتر، سطح زیر کشت خود را افزایش دادند.
«سبزعلی اکبری» نیز بزرگ‌ترین ظلم در حق کشاورزان را مجوز حفر چاه به‌جای قنات عنوان کرد و گفت: اصل کشاورزی ابرکوه بر پایه قنات‌ها شکل‌گرفته اما امروز اکثر قنات‌ها خشک شده و جایگاهی ندارند. ضمن اینکه نیاز است در رابطه با سیستم آبیاری نوین به کشاورزان چاه‌های خرده‌مالک توجه بیشتری شود.
«خلیل روشن» نیز پیشنهاد بررسی بیشتر طرح خاموشی چاه‌های کشاورزی را مطرح کرد و افزود: مناطق مختلف ابرکوه هرکدام بستر محصولات خاصی است که هرکدام شرایط آبی متفاوتی دارد. بر همین اساس بهتر است در خاموشی چاه‌ها مناطق مختلف به یک چشم نگریسته نشود.
روشن تأکید کرد: علی‌رغم اینکه کشاورزان منطقه فراغه مدافع بحث مدیریت منابع آب هستند؛ اما اگر قرار باشد طرح کنتورهای هوشمند فقط در ابرکوه اجرا شده و منابع بالادستی ما در استان فارس محدودیتی در برداشت نداشته باشند، ما نیز آن را اجرا نخواهیم کرد. چراکه اگر این طرح سراسری و ملی بوده قوانین آن هم باید برای همه نقاط کشور یکسان اجرا شود.
«سیدمحمد طباطبایی» معاون شرکت آب منطقه‌ای استان یزد در پاسخ به مباحث مطرح شده از سوی کشاورزان، اظهار کرد: در واقع دشت ابرکوه ظرفیت این تعداد چاه را نداشته؛ اما شرایط دولت، مملکت و قانون به شکلی ایجاب می‌کرد که چاه‌های حفر شده می‌توانستند پروانه اخذ کنند.
وی با تأکید بر اینکه چاه‌های غیرمجاز در ابرکوه انگشت‌شمار بوده و مشکل ما بیشتر اضافه برداشت‌های غیرمجاز است، افزود: هدف این است که با اجرای طرح کنتورهای هوشمند و تحویل حجمی آب، هر کشاورز و چاه به‌اندازه پروانه آب برداشت کرده و خودش این برداشت را مدیریت کند.
طباطبایی پیرامون برداشت منابع بالادستی گفت: این طبیعی است که منابع بالادستی در استان فارس تلاش می‌کنند از منابع موجودی که در اختیار دارند، بیشترین بهره‌برداری را داشته باشند؛ اما دولت نیز سعی دارد دراین‌باره مدیریت به‌هم‌پیوسته داشته باشد تا مشکلی ایجاد نشود.
این مسئول ادامه داد: طرح احیا و تعادل بخشی از جمله پروژه‌های سراسری بوده، مختص استان یزد نیست و در کل کشور و از جمله استان فارس هم اجرا می‌شود؛ اما به دلیل زیاد بودن منابع آبی استان فارس نسبت به یزد، مدیریت آن سخت‌تر است. بااین‌حال موضوع برداشت استان فارس در سطح وزارتخانه مربوطه در حال پیگیری است.
هدف طرح خاموشی چاه‌ها، ذخیره آب برای آیندگان است
«مهدی غیب اللهی» رییس اداره جهاد کشاورزی ابرکوه، با اشاره به اینکه امروزه غالب مردم پذیرفته‌اند که آب در حال اتمام است، اظهار کرد: عدم باردهی برخی محصولات کشاورزی تغییر اقلیم شهرستان است که بهره‌برداری از محصولاتی همچون پسته، زعفران و ... را تحت تأثیر قرار داده است.
وی افزود: ما در ابرکوه یک مخزن و یک سفره آب زیرزمینی داریم که اگر در دوره خاموشی تعدادی از چاه‌ها روشن باشد، کمکی به سفره‌ها نمی‌کند و چاه‌های روشن آب چاه‌های خاموش را هم می‌کشد. لذا بنا بر رفع تکلیف نیست بلکه هدف ما از اجرای طرح خاموشی، ذخیره آب برای آیندگان و فرزندان خود است.
غیب اللهی گفت: آبی که در دوره‌های مختلف طرح خاموشی چاه‌های کشاورزی از سفره صرفه‌جویی شده است، با مصرف آب شرب 5 سال شهرستان برابری می‌کند. لذا اگر مدیریت صحیح باشد با همین مقدار آب کم هم می‌توان کاری کرد که به کشاورزی لطمه‌ای وارد نشود.
پرداخت تسهیلات بلاعوض تا سقف 85 درصد به کشاورزان
وی با تأکید بر اینکه کشاورزی ما غلط بوده تصریح کرد: ما هنوز نتوانستیم کشاورز را قانع کنیم که از سیستم آبیاری نوین که دولت بیشترین تسهیلات بلاعوض را در سخت‌ترین شرایط مالی برای آن پرداخت می‌کند، استفاده کنند. دولت به چاه‌های عمده مالک 50 درصد و به خرده‌مالک 85 درصد تسهیلات بلاعوض پرداخت می‌کند تا به قشر آسیب‌پذیر هم کمک شود.
رییس جهاد کشاورزی ابرکوه با اشاره به اینکه هیچ مخالفتی با کاشت گندم و کلزا به دلیل استراتژیک بودن این محصولات وجود ندارد، ادامه داد: قرار دادن زردآلو، پسته، زعفران، کلزا و گندم به‌عنوان محصولات قالب ابرکوه در 2 پروسه خاموشی کار ساده‌ای نبود، بااین‌حال اگر کشاورزی هست که نیازمند آب دوم برای محصول گندم است، با درخواست کتبی چاه او را روشن خواهیم کرد.