حدود 120سال از زمانی که «روبرت نویلیس» معلم ایتالیایی «مشق شب» را بهعنوان تنبیه دانش آموزان معرفی کرد، این روش تربیتی و آموزشی بهمرور به کشورهای دیگر ازجمله ایران وارد شد هرچند که در نظام سنتی مکتبخانه نیز روشی مشابه این موضوع وجود داشت. ولی با گسترش این روش بهویژه در چند دهه اخیر و رفاهطلبی عدهای از دانشآموزان ، زمینه فعالیت روزافزون مؤسساتی فراهم شد که لقمه آماده تحویل دانشآموزان میدادند که هم خیال معلم و هم خیال خانوادهها را بابت اختصاص وقت بیشتر برای فرزندان راحت میکرد. ولی به دلیل وجود مشکلاتی در این نوع روش آموزشی ، دولت تدبیر و امید برای حل این مشکل تدبیری اندیشید، وزیر آموش و پرورش مهرماه 1396 گفته بود که « کتابهای کمکدرسی اگر بهعنوان شرط لازم در مدرسه تلقی و از سوی همکاران برای دانشآموز تکلیف شود، اکیداً ممنوع است.» در همین خصوص اخیراً تعدادی از مسئولان مؤسسات آموزشی که کتابهای کمکآموزشی زیادی را برای رسیدن به درآمدهای میلیاردی منتشر میکنند در دیداری با تعدادی از مراجع تقلید از حذف مشق شب در مدارس انتقاد کردند. بحث کتابهای آموزشی در مرحله اول به همان موضوع ابتدایی یعنی آزمون سراسری و در مرحله بعد به درس و کتابهای درسی و مشق شب مرتبط است. چون همه هزینههای آموزشی به همین دورههای آموزش در سال پایانی تحصیلی دانشآموزان ختم میشود. هماکنون تعداد کتابهای درسی در 12 پایه تحصیلی ( ابتدایی ، متوسطه اول و دوم ) بهطور میانگین به حدود 130 عنوان کتاب رسید، اگر به ازای هرکدام یک کتاب کمکآموزشی و یک جمعبندی تمامی کتابهای هر مقطع چاپ شود، 142 کتاب در مؤسسات آموزشی منتشر میشود. کتابهای کمکآموزشی که سال قبل 15 هزار تومان فروخته میشد، امسال به 28 هزار تومان رسید، اگر قیمت جدید این کتابها را محاسبه کنیم فروش این مؤسسات، امسال با توجه به افزایش قیمت ها به 2 تا سه برابر میرسد. از سوی دیگر ، عمده مؤسسات آموزشی در کنار کتابهای آموزشی ، بستههایی را تعریف کردهاند که در واقع ،2 نوع هزینه از والدین دانشآموزان دریافت خواهند کرد. در سال 1390 از مجموع کتابهایی که در کشور منتشر شد، 27 میلیون نسخه آن کمکدرسی بود، این رقم در سال 1395 از 146 میلیون نسخه چاپشده، 33 میلیون نسخه آن کمکآموزشی بود. یکی از مدیران مؤسسات آموزشی در دیدار با مراجع عظام تقلید گفته بود: سالانه 25 میلیون جلد کتاب کمکآموزشی در مقاطع مختلف به چاپ میرسد که به ادعای وی این موضوع در توسعه عدالت آموزشی و یادگیری بسیار تأثیرگذار است. در سال 1395 خانه کتاب با قیمت متوسط 17 هزار تومان برای هر نسخه کتاب کمکدرسی، درآمد را 570 میلیارد تومان اعلام کرد. اگر امسال با توجه به نوسان قیمت کاغذ بخواهیم این درآمدها را محاسبه کنیم قطعاً به یک هزار میلیارد و شاید بیشتر هم برسد ؛ بنابراین خیلی از مؤسسات سودجو از این درآمدهای میلیاردی نخواهند گذشت. همه اینها از یکسو و هزینههای گزاف تبلیغات رسانهای بهویژه تلویزیونی برخی کتابهای کمکآموزشی که در شبکههای مختلف و بهصورت مستمر پخش میشود، نباید نادیده گرفته شود. مثلاً یکی از این موسسههای کمکآموزشی ، بهجای معلم خصوصی، کتابها و لوح های فشرده خود را تبلیغ میکند و تبلیغات اغواکننده موجب میشود تا بسیاری از خانوادهها بدون توجه به لزوم تماس حضوری و عاطفی با فرزندان ، به سراغ وسایل کمکآموزشی بروند. بر اساس برخی آمارهایی که کارشناسان آموزشی ارائه کردند، یک مؤسسه آموزشی در طول یک سال برای پخش آگهیهای بازرگانی رقم 300 میلیارد تومان پرداخت کرده یا برخی از کارشناسان هم از گردش مالی هشت هزار میلیارد تومانی مؤسسات کنکور میگویند که بخش اعظم این گردش مالی مدیون تبلیغاتی است که صداوسیما برای این مؤسسات انجام میدهد. یکی از مدیران آموزش و پرورش اعلام کرد: یک مؤسسه آموزشی فقط در روزهای جام جهانی با پرداخت 42 میلیارد تومان انحصار آنتن صداوسیما را برای تبلیغ کتابهای کمکآموزشی خود خرید. با این اوصاف ، قطعاً صداوسیما که روزگاری با تبلیغات برخی اقلام خوراکی ناسالم ، درآمدزایی میکرد امروز نمیتواند از این درآمدهای میلیاردی مؤسسات آموزشی بهراحتی بگذرد. این در حالی است این امر که بیشتر باروح و جسم آیندهسازان کشور در ارتباط است مسلماً از تبلیغات همان اقلام خوراکی ناسالم مهمتر است. از سوی دیگر در برخی موارد این کتابها نهتنها کمکی به دانشآموز نمیکند بلکه نوعی تقلب است تا وی بهجای تفکر و تلاش برای رسیدن به پاسخ سؤالات ، بلافاصله جواب را از کتاب آموزشی تهیه و با افتخار آن را رونویسی کند. درواقع آموزش و پرورش قصد دارد با حذف تکلیف شب و حذف کتابهای کمکآموزشی ، به مهارت آموزشی دانشآموزان و استراحت ذهنی و درنتیجه ماندگاری آموزشها کمک کنند. برخی کارشناسان معتقدند: وقتی اطلاعاتی در اختیار بچهها گذاشته میشود، زیاد باشد و مغز نتواند آنها را درک کند و جواب بدهد، دانشآموز سطحینگر تربیت میشود و بهمرور زمان ممکن است مطالب معمولی را هم از یاد ببرد. بههرحال امیدواریم به مرور زمان ، با برنامهریزی کارشناسی ، مسئولان نظام آموزشی به دور از هیاهوی مؤسسات آموزشی برای اصلاح این روند ، تصمیمگیری جدی و با چشمانداز بلندمدت تدوین و از نگاه صرف «آموزشی» به دانشآموز فاصله گرفته شود.