«جلال آلاحمد» نويسنده و مورخ معاصر در سفرش به يزد در اواخر دهه 30 از اين شهر به عنوان شهر دوچرخهها ياد كرده ولي با وجود اين كه يزديها از چنين پيشينهاي برخوردار هستند، يزد امروز به جاي اين كه شهر دوچرخهها باشد، شهر موتورسيكلتها و ماشين دوديهاست.
اين شهر كه بافت تاريخي آن اكنون به عنوان يك ميراث جهاني شناخته ميشود، برخلاف تصور مسئولان نياز به تلاش در جهت بازگشت به برند شهر دوچرخهها ندارد چرا كه استفاده از دوچرخه در واقع يك فرهنگ اصيل در ميان يزديهاست ولي در حال حاضر زيرساختهاي آن براي مردمانش مهيا نيست.
متاسفانه متوليان امر به رغم اقدامات گسترده و هزينهكردهاي فراوان نه تنها نتوانستهاند فرهنگ دوچرخهسواري و توسعه پياده محوري در اين شهر تاريخي را ترويج دهند بلكه سیستم حمل و نقل عمومی جامانده از گذشتهي یزد نيز نتوانسته انگیزهای براي ترغيب مردم در اين جهت ايجاد كند.
هرچند به نظر ميرسد كه گره کور سیستم حمل و نقل پاک در «یزد جهانی» و احياي فرهنگ استفاده از دوچرخه و ديگر پاكروها تنها به دست مسئولان باز میشود، گويي از چشم آنها پنهان مانده است.
نبود زیرساختهای مناسب براي دوچرخهسواران
«مهدی شهریاری» مدیر حمل و نقل پاک شهرداری یزد با اشاره به مشکلات استفاده از دوچرخه در حمل و نقل عمومي یزد، اظهار میکند: دوچرخهسواران یزدی از نبود زیرساختهای مناسب در اين رابطه رنج میبرند به نحوي كه در حال حاضر عمدهترین مشکل این قشر، نبود مسیرهاي ایمن براي دوچرخهسواری است.
وی این مشکلات را تنها محدود به مسائل زیرساختی و سختافزاری نيز نميداند و در اين مورد تصریح میکند: حوزههای نرم افزاری و سازمانافزاری یزد نيز در این زمینه با مشکلاتی مواجه هستند كه برای توسعه حمل و نقل پاک باید آنها را از پيش روي برداشت.
مدیر حمل و نقل پاک شهرداری که معتقد است هنوز بسیاری از دوچرخهسواران نيز با اصول و فرهنگ استفاده از اين وسيله نقليهي پاك آشنايي ندارند، میگوید: علاوه بر این که مسیرهای دوچرخهسواری عمومي باید ایمن باشند، دوچرخهسواران نیز باید برای جلوگیری از خستگی و بروز حوادث در حین ترددهاي شهري، دوچرخهسواری ایمن را آموزش ببینند.
وی اضافه ميكند: دوچرخهسواری ضمن این که از هدر رفت سوخت جلوگیری ميكند، بايد ضامن سلامتی و نشاط افراد نيز باشد ولي عدم تامین ایمنی آن ميتواند منجر به استقبال اندك افراد از آن شود.
بافت تاريخي ظرفيت آمادهي دوچرخهسواري
شهرياري به ظرفیت بافت تاریخی یزد به عنوان زیرساختی آماده برای دوچرخهسواری اشاره و تصریح میکند: بافت تاریخی یزد از ابتدای شکلگیری، پیاده محور و قابل استفاده برای دوچرخهسواران بوده و به لحاظ درجهبندی مسیرهای دوچرخهسواری، مسیری درجه سه محسوب میشود.
وی در همين رابطه يادآور ميشود: مسیرهای درجه یک مختص معابر پرترددی همچون بلوار جمهوری یزد است که باید با موانع فیزیکی از دیگر مسیرها جدا و به تابلوها و علائم ترافیکی تجهيز شوند ولي در مسیرهای درجه دو با وجود اين كه بخشی از سوارهرو را به خود اختصاص میدهند، به دليل کمتر بودن تردد ديگر نيازي به استفاده از موانع فیزیکی نيست و تنها با خطوطی از بخش سواره معابر تفكيك ميشوند كه از جمله اين نوع مسیرها ميتوان به معابر دو طرفه مانند خیابان سلمان اشاره كرد.
این مسئول در مورد ويژگي مسیرهای درجه سه دوچرخهسواری از جمله مسيرهاي موجود در بافتهاي تاريخي، میگوید: این مسیرها برخلاف انواع ديگر خود بدون هر نوع مانع فیزیکی و خطکشی هستند و بیشتر به معابر و خیابانهای کم عرض و مشترک موتورسیکلتها و دوچرخه سواران محدود میشوند.
وی با اشاره به لازمه آشتیدادن ساکنان بافت تاریخی با دوچرخه به عنوان يك وسيله نقليه پاك و متناسب با معابر اين منطقه، اظهار ميكند: یزد در زمان «جلال آلاحمد» به شهر دوچرخهها شهره بوده چرا كه اغلب مردم يزد و ساکنان بافت تاريخي اين شهر از دوچرخه به عنوان وسیله حمل و نقل استفاده میکردند.
وي لازمهي رونق مجدد دوچرخهسواري در شهر يزد و به ويژه بافت تاريخي را ایجاد ایستگاههای دوچرخهسواری شبكهاي ميخواند كه اكنون نيز از سوي متوليان مربوطه با روند کندی در حال پيگيري است.
شهرياري استفاده از دوچرخههاي استاندارد را نيز از لازمههاي اين سيستم بيان ميكند و ميگويد: این مجموعهها در دنیا دارای دوچرخههایی با لاستیکهای بدون باد و بجای زنجیر چرخ داراي محور هستند و حتي به سبدهایی برای حمل وسايل دوچرخهسواران تجهيز شده و استانداردهاي مربوط به ارتفاع زین دوچرخه نيز در مورد آنها رعايت شده است.
وی عنوان مي كند: لحاظ اين استانداردها همچون ساير مشوقها باعث ترغيب شهروندان به استفاده از دوچرخه ميشود لذا بايد اين موارد نيز در ايجاد شبكهي ايستگاههاي دوچرخه براي شهر يزد نيز مورد اهتمام قرار گيرد كه البته در این رابطه تصمیماتی از سوی شهرداری منظور شده است.
لزوم ايجاد مشوق براي سرمايهگذارن و مردم
مدیر حمل و نقل پاک شهرداری یزد با تاكيد بر لزوم سوق دادن مردم و سرمایهگذاران به این بخش، تصریح میکند: کرایه دوچرخه به شهروندان در اين ايستگاهها، درآمد چندانی برای سرمایهگذار ندارد لذا باید به دنبال مشوقهایی برای سرمایهگذاران براي پرداختن به اين حوزه باشیم و مردم را نيز با پرداخت تسهیلات و ارائه انواع پاکروها به ویژه دوچرخههای اقساطی، به رونق اين بخش تشویق کنیم.
وي بافت تاریخی يزد را سرمایهای درآمدزا برای اين شهر جهانی ميداند و در اين باره میگوید: یزد، شهري جهانی است زیرا بافت تاريخي جهانی دارد لذا اگر دوچرخهها در بافت تاریخی فعال شوند، گردشگران خارجی نیز به نوعی انگیزه بیشتری برای دیدن بافتی مملو از دوچرخه پيدا خواهند كرد.
شهرياري در ادامه عنوان ميكند: متاسفانه این بافت تاریخی که با فرهنگ سازگاري و پایداری عجين شده، در گذشته به واسطه برخی از سیاستهای شهری حاکم، دستخوش تغییراتی شده که یکی از این تغییرات ایجاد پارکینگ های درون محلهای در اين بافت تاریخی و در نتيجه، فاصله گرفتن ساكنان آن از فرهنگ دوچرخهسواری است.
او که معتقد است به جای تخریب و تملک در بافتهاي تاریخی بايد از طريق بازسازی و احیای آنها منطبق با طبیعت اين بافتها رفتار شود، بيان ميكند: تردد خودروها، بزرگترین آسیب را به بافت تاريخي زنده و پوياي شهر يزد وارد میکند لذا باید تردد اين قبيل وسايل نقليه به دورن بافت ممنوع شود و در حين حال برای سیستم حمل و نقل درون بافت تاریخی و همچنین حمل و نقل عمومی آن نیز چاره اندیشی كرد.
اين مسئول با بیان این که توسعه این فرهنگ در بافت تاریخی نیازمند تامین تمهیداتی برای ساکنان است، میگوید: از آنجایی که متخصصان حوزه حمل و نقل هم اعتقاد دارند، پیاده محوری و دوچرخهسواری باید دوباره در بافت تاريخي يزد احیا شود، زمينهسازي در اين رابطه ضروري است.
فرصتهاي شغلي جديد و سبز در بافت تاريخي
شهریاری استفاده از انواع پاکروها را فرصتی برای احیای بافت تاریخی میداند و خاطرنشان میکند: ارائه انواع تسهیلات و تبلیغات گسترده براي رونق اين سيستم حمل و نقل الزامي است چرا که ساكنان بافت در اين حوزه نیاز به حمایت دارند و مدیریت شهری باید این نیازها را در نظر بگیرد.
وی اضافه میکند: محدودیتهای برخي ساكنان مانند معلولیت و سالمندی نیز در ايجاد اين نوع سيستم حمل و نقل در بافت تاريخي بايد مد نظر قرار بگيرد و پاکروهايي متناسب با وضعيت آنها براي ترددشان لحاظ شود.
اين مسئول، تنوع پاکروها را خود دلیل دیگری برای ایجاد انگیزه در ساکنان عنوان میکند و میگوید: پاکروها فقط دوچرخه نیستند بلكه اسکوترهای برقی هم نوعی پاکرو محسوب ميشوند كه میتوانند ایجاد انگیزه کنند.
شهرياري با تاکید بر این که نباید از حیات اقتصادی بافت تاریخی غافل شد، اظهار ميكند: حیات اقتصادی این بافت تاریخی در واقع به کسب و کارهای آن وابسته است لذا بايد حمل و نقل فعالان اقتصادي مستقر در بافت تاريخي شهر نيز مورد توجه قرار گیرد و اماكني برای خودروهای این افراد در نظر گرفته شود.
وي اضافه میکند: پاکسیها و تاکسیهای دوچرخهای که مختص داخل بافت هستند، ضمن ایجاد فرصتهاي شغلي جدید و سبز میتوانند به منظور حمل و نقل افراد و بار در دورن بافت مورد استفاده قرار گیرند.
اين مسئول در رابطه با لزوم در نظر گرفتن حمل و نقل براي هتلها جهت رفاه مسافران و وابستگی این قشر به خودرو نیز تصریح میکند: الزامی به تخلیه كامل بافت تاریخی از خودرو نیست بلکه در گام اول باید ورودی خودروها به بافت تاریخی با نصب دوربین و رصد آنها کاهش یابد و دور از ذهن نيست كه چنين بافتي با شاخص جهانی نيازمند زيرساختهاي خدماتي مانند پليس، اورژانس و نیروهای امدادی دوچرخهسوار نيز است.
احياي شهر دوچرخهها گامي در مسير اقتصاد مقاومتي
مدیر حمل و نقل پاک شهرداری که از نبود عزم جدی در مسئولان استان گلایهمند است، خاطرنشان میکند: تا زمانی که این عزم را نداشته باشیم، يزد مجدداً شهر دوچرخهها نمیشود و اين در حالي است كه در شرايط حاكم، مسئولان حواسشان بیشتر به مسائل اقتصادی پرت شده و کمتر از اين برنامهها استقبال میکنند.
وی میافزاید: بايد توجه داشته باشيم كه هزینههای مربوط به درمان و سلامت در شهر دوچرخهها تا حد بسیار زیادی کاهش میيابد و تحقق چنين شهري در واقع نوعی گام برداشتن در مسیر اقتصاد مقاومتی به عنوان نیاز امروز جامعه است لذا ضروریست که شهر دوچرخهها را با تامین ایمنی این قشر احیا کنیم و دوچرخهسواران را به خیابانهای شهر بکشانیم.
شهرياري در رابطه با اجرای همايش سه سالهي «روز بدون خودرو» میگوید: هرچند این طرح همچنان در حال اجراست اما از اهداف اصلی خود دور مانده چرا كه نيازمند همراهی مسئولان براي استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی است.
وي بر لزوم توسعه و رشد سیستم حمل و نقل عمومی شهر يزد نيز تاكيد و در اين باره بیان میکند: متاسفانه این سیستم متعلق به گذشته است و باید ارتقا يابد تا مردم به استفاده از این ناوگان ترغیب شوند.
شهرياري در پايان سیاستهای تشویقی را نيز لازمه توسعه فرهنگ پیاده محوری در اين شهر تاريخي میداند و میگوید: سیاستهای بازدارندهای که در برخی از کشورهاي دنيا در «روز بدون خودرو» مانند عدم ايجاد پاركينگهاي جديد، پیشبینی شده عملاً ورود خودروها به معابر شهر را با محدودیت مواجه میکند ولي در شهري مانند يزد بايد سیاستی مبتني بر تشویق اعمال شود.