امروز کاروانسراهای "فرسفج و تاج آباد" همدان گزینه بررسی ارزیابان یونسکو برای ثبت جهانی مورد برسی قرار می گیرند.
تاجآباد منحصربهفردترین کاروانسرای ایران و همدان، امروز چهارشنبه ۲۸ مهرماه ۱۴۰۰ گزینه بررسی ارزیابان یونسکو است.
این کاروانسرا در روستای «تاجآباد» اکنون اندیشه جهانی شدن را در سر میپروراند و امید داریم از زیر ذرهبین ارزیابان سربلند بیرون آید، این مجموعه که از کمیابترین کاروانسراهای مدور ایران به شمار میرود، روزگاری محل عبوری زائران کربلا بوده و برای خود بروبیایی داشته است.
«تاجآباد» یا «رسولآباد سفلی» روستایی است در غرب استان همدان و شهرستان بهار، روزگاری این روستا برای خود بروبیایی داشت و محل عبور کاروانهایی به مقصد کربلا بود؛ کاروانهای خستهای که در مسیر سفر خود، دقایقی را در کاروانسرای این روستا میآرمیدند و در خنکای آن جان خسته را جلای دیگری میدادند.
«کاروانسرای تاجآباد» در نزدیکی جاده همدان ـ کرمانشاه قراردارد. این اثر تاریخی یکی از کاروانسراهای زیبای عصر صفوی است و در اصل یک رباط محسوب میشود و برخلاف سایر کاروانسراهای ایران که دارای پلانی مستطیلیشکل هستند، دارای پلان مدور بوده و از این حیث منحصربهفرد است و در سال ۱۳۷۶ با شماره اثر ۱۸۷۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تعداد حجرههای کاروانسرا ۲۶عدد بوده و ۲ حلقه چاه، آب موردنیاز ساکنان بنا را در گذشته تأمین میکرده و مصالح اصلی به کار رفته در بنا آجر قرمز، ساروج و کف بنا سنگفرش است؛ همچنین درب ورودی بنا از شرق دارای ۲ طاقنمای تزئینی است.
کاروانسرای «تاجآباد» که علیرغم میل باطنی اهالی روستا نام آن رسولآباد نهاده شده است، چندان بزرگ نیست، اما آرامشی که در داخل آن وجود دارد وصفناپذیر است به قدری که آسمانش آبیتر و آفتابش گرمتر است!
روبهروی درب اصلی ورودی به داخل کاروانسراست؛ در سمت راست بیش از ۲ تا ۳ حجره وجود ندارد، اما از سمت چپ میتوان گرداگرد کاروانسرا را پیش رفت که حجرههایی با طاقچههایی در ۲ طرف دارد که نشان میدهد در حین ساخت آرامش و آسایش کاروانها در آن دیده شده است.
حجرههای این کاروانسرا که زنجیرهوار در کنار هم قرار گرفتهاند را میتوان دنجترین جای دنیا برای یک اقامت به دور از هر سرو صدایی تفسیرکرد و حوضی پرآب در میان حیاط محوطه این کاروانسرا را بیش از پیش زیبا جلوه میدهد.
یک اقامتگاه تاریخی گرد
مدیرکل میراثفرهنگی همدان میگوید: این بنا مربوط به اواخر دوران صفویه و ابتدای قاجاریه است که کاروانسرای مسیر عبوری به ویژه زائران کربلا بوده است. این کاروانسرا به شکل گرد است که در کشور تنها ۲ نمونه از آن وجود دارد و همین موضوع موجب منحصربهفرد بودن این اثر تاریخی است.
علی مالمیر از تملک اراضی اطراف این کاروانسرا برای جلوگیری از دخل و تصرف افراد در آن میگوید و بیان میکند: این اثر به عنوان ثبت جهانی در قالب کاروانسراهای ایران معرفی شده است که امیدواریم با رفع تعارضات آن این امر محقق شود.
وی میگوید: این روستا از روستاهای بسیار فرهنگدوست است بهطوری که مردم آن علاقه زیادی به کتاب دارند. بزرگترین کتابخانه روستایی در این روستا واقع شده و اکنون که به خاطر کرونا کتابخانه تعطیل است، کتابها در اماکن عمومی توزیع میشود تا در دسترس مردم باشد، همچنین جالبتر اینکه تمام کوچههای این روستا مزین به نام کتاب از جمله گلستان و بوستان سعدی و... است.
کاروانسرای تاجآباد، از کمیابترین کاروانسراهای مدور ایران، در سال ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۸۷۲ به عنوان یک اثر ملی ثبت شد، حالا این روستا به واسطه این کاروانسرا میخواهد جهانی شود، اما فرصت چندانی تا حضور ارزیابان یونسکو برای بررسی اثر نمانده و باید هرچه زودتر تابلوی اثر نصب شده و محوطهسازی آن انجام شود تا این فرصت طلایی از دست نرود. یکی از نکاتی که در این روستا بسیار به چشم میخورد، علاقه به فرهنگ کتابخوانی بود به نوعی که به گفته یکی از اهالی، زنان و دختران زیادی از این روستا به سمت تحصیلات دانشگاهی سوق پیدا کردهاند و نام بخشی از کوچههای روستا نیز به اسم کتابهای مشهور ملی و بینالمللی مزین شده است که بازخوردی جهانی داشت. بهنوعی که پائولو کوئیلو، نویسنده مشهور برزیلی در اینستاگرام خود عکسی از تابلوی خیابانی در روستای تاجآباد (رسولآباد) همدان منتشر کرد که نام مشهورترین اثر وی یعنی «کیمیاگر» را بر خود دارد.
کوئیلو با انتشار این عکس نوشت که در این روستا خیابانها به نام شاهکارهای ادبی جهان نامگذاری شدهاند.
وی در این پست اینستاگرامی نوشت: «ابتکار کتابخوانها و عاشقان ادبیات به روستای رسول آباد موقعیتی منحصربهفرد بخشیده و این روستا را در منطقه مطرح کرده است. کوچههای این روستا در استان همدان همه با شاهکارهای ادبیات جهان نامگذاری شده است.»
بزرگترین کتابخانه روستایی که کوچههایش مزین به اسم کتاب است اکنون میتواند در زمره گردشگری فرهنگی نیز خودنمایی کند و با وجود کاروانسرا تاجآباد، رنگ و بوی اشتغال پایدار آن هم از نوع گردشگری را به خود بگیرد.
با توجه به مدور بودن این کاروانسرا و موقعیت جغرافیایی آن و قرارگیری در مسیر کربلا و به لحاظ موقعیتی و شرایط طبیعی، قابلیت ورود به عرصه اکوتوریسم، گردشگری روستایی امید آن میرود این کاروانسرا برگه تأیید را از یونسکو برای ورود به عرصه جهانی بگیرد چراکه همدان با این داشتههای تاریخی است که در عرصه فرهنگ و هنر حرف برای گفتن دارد.
منبع: همدان پیام