کوی سرخاب به جهت انتساب به شاعران نامی ، ارج و قرب بسیاری در بین مردم داشته است به طوری که زندگی در آن و حتی دفن شدن در این کوی معروف ، آرزوی بسیاری از بزرگان محسوب می شد . وجود اماکن ، بنا ها ، تکیه ها و مقابر معروفی چون ربع رشیدی ، تکیه حیدر ، بقعه عون بن علی ، بقعه سید حمزه ،صاحب الامر و سید ابراهیم یا حظیره بابا حسن ، حظیره بابا مزید ، صفوه الصفا و مقبره الشعرا به تقدس و معروفیت آن افزوده است.
آشنایی با مقبره الشعرای تبریز
مقبرةالشعرا (آرامگاه شاعران) یکی از گورستانهای تاریخی شهر تبریز است که در محلهٔ سرخاب واقع شده است. مقبرةالشعرا هماکنون در پیرامون تکیهٔ حیدر در تقاطع خیابانهای ثقةالاسلام و عارف شهر تبریز واقع شدهاست و در ضلع شرقی بقعه سید حمزه و مقبره قائم مقام و ملا باشی قراردارد. مقبره الشعرا در گذشته با اسامی حظیره الشعرا، حظیره القضاه، قبرستان سرخاب نیز نامیده میشد اما متأسفانه گذشت روزگاران و مهمتر از آن حوادث طبیعی چون سیل و زلزله، شکل ظاهری آن را از بین برده است
نام این گورستان در آثار مکتوب پیش از سدهٔ هشتم هجری بهچشم نمیخورد. کتاب لبابالالباب تألیف محمد عوفی در سال ۶۱۸ هجری که در آن شرح حالی از شاعران سدهٔ هشتم هجری -همانند خاقانی و فارابی که در مقبرةالشعرا مدفوناند- گنجانده شدهاست، نامی از این مکان بهمیان آورده نشدهاست. قدیمیترین اشاره به این گورستان در کتاب نزهةالقلوب تألیف حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری میباشد؛ همچنین در «تاریخ گزیدهٔ مستوفی» تألیف ۷۳۰ هجری نیز به مقبرةالشعرا اشاره شدهاست.
شهر تبریز پس از آنکه در قرن ششم مرکز حکومت اتابکان آذربایجان شد پناهگاه شاعرانی که زندگی آرام و آسوده ایی را دور از جنگ و نزاع می جستند گردید ، خاقانی و ابوالعلا و فلکی از شروان و گنجه ، ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری از خراسان به تبریز آمدند و در این شهر ساکن شدند و پس از مرگ ، یکایک آنان در حظیره مخصوصی دفن شدند که این حظیره را در تاریخ و تذکره ها به عنوان مقبره الشعرا یاد کرده اند ، شاعران دیگری نیز از عهد ایلخانیان تا ایلکانیان و دوره آق قویونلو در تبریز بودند و یا از نقاط دیگر به تبریز آمده و در این شهر در گذشته اند که غالبا در همین حظیره و در جوار خاقانی مدفون هستند.
بهدلیل متروکشدن مقبرةالشعرا پس از زمینلرزههای سالهای ۱۱۹۳ و ۱۱۹۴ هجری قمری و به دلیل مدفون شدن بسیاری از شاعران و عارفان بزرگ در این گورستان، در شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی مسابقهای برای طرح یک بنای یادبود در مقبرةالشعرا توسط روزنامههای اطلاعات و کیهان و مجلهٔ یغما برگزار گردید و پس از چندی پیشنهاد «غلامرضا فرزانمهر» برگزیده شد و عملیات احداث بنای یادبود آغاز گردید. هماکنون این بنای یادبود نماد مقبرةالشعرا و یکی از نمادهای شهر تبریز محسوب میشود.
جمهوری آذربایجان در مسابقات آواز یوروویژن ۲۰۰۹ از تصویر مقبرةالشعرا به عنوان یکی از نمادهای خود استفاده کرد.
دفن شدگان
بیش از ۴۰۰ شاعر، عارف و رجال نامی ایران و کشورهای منطقه از ۸۰۰ سال پیش به ترتیب از حکیم اسدی طوسی تا استاد شهریار، یکی پس از دیگری در اینجا به خاک سپرده شدهاند.
اخیرا در شبکه های اجتماعی اخبار و تصاویری با عنوان(تخریب شهر زیر زمینی در تبریز) از تخریب شهر زیرزمینی پیدا شده در مقبره الشعرا بصورت گسترد ه انتشار یافته بود که باعث التهاب و نگرانی در بین اقشار مختلف مردم شده بود
خبرنگار ما به جهت شفاف سازی و پاسخ صحیح به این گزارش های منتشره در شبکه های اجتماعی گفتگویی با آقای فرزین حق پرست مدیرکل اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی انجام داد ، فرزین حق پرست با اشاره به تصاویر منعکس شده در شبکه های اجتماعی با عنوان"تخریب شهر زیر زمینی در تبریز" گفت: این عکس ها مربوط به محوطه مقبره الشعرا و بخش زیر زمین ها و سرداب های مقبره خانواده قائم فراهانی وزیر و عزیز خان فکری سردار ایران در دوره قاجار می باشد که در دهه های گذشته تخریب و یا تصرف شده بود منتها اداره کل بر مبنای رسالت خود اقدام به مرمت این بناها کرده است.
فرزین حق پرست از نظارت مستمر و جدیت اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی بر اجرای پروژه های مرمتی و بازسازی ها در محوطه بناها و بافت تاریخی شهر تبریز به منظور دفاع از حریم این بناها و مستندات تاریخی شهر خبر داد.
وی خاطر نشان کرد روند کار پروژه مرمتی مقبره الشعرا تبریز پس از اتمام کارهای ساختمانی توسعه محوطه از سر گرفته خواهد شد.
وی تاکید کرد با توجه به نظارت مستمر بر روند اجرای پروژه توسط کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در سالهای اخیر حداکثر تلاش و حساسیت برای ممانعت از تخریب و خدشه به بافت تاریخی بکار گرفته شده است.
حق پرست تصریح کرد: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی اقدامات مرمتی و استحکامی و حفاظتی اولیه از قبل انجام داده است و در سال جاری شهرداری منطقه 10 با نظارت کارشناسان این اداره کل به بازسازی محوطه این مجموعه تاریخی پرداخته است.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی با ابراز تاسف از شایعه سازی های صورت گرفته آن را نه کمک برای شهر بلکه موجب تشویش اذهان عمومی دانست.
وی با بیان این که دقت و اهتمام اداره کل برای به حداقل رساندن آسیب های احتمالی در روند محوطه سازی مقبره الشعرا تبریز به قدری جدی است که تمامی تمهیدات لازم در راستای این هدف در نظر گرفته شده اظهار کرد: خاکبرداری و حذف آسفالت و کف سازی های جدید بر روی بقایای معماری تاریخی به صورت دستی و بدون ماشین آلات سنگین انجام شده است و دستگاه های سنگین خاکبرداری در تصاویر منعکس شده مربوط به حذف و بازسازی سکوی اطراف مقبره الشعرا جهت اجرای سازه کاربری های جدید زیر سکوی اطراف بکار گرفته شده اند.
فرزین حق پرست همچنین با تاکید بر تنویر افکار عمومی گفت: با اتخاذ تدابیر و رعایت مسایل حفاظتی و ایمنی بزودی محوطه کارگاه قابلیت بازدید عمومی را خواهد داشت.