این نکته را مطالعهای که در سال 1999 توسط هارت و گربرشاگن انجام شد، تأیید میکند. این مطالعه نشان داد که با کاهش نور و طول روزها در ماه دسامبر (معادل آذرماه)، دشواری در خواب و پریشانی روانی در افراد موردمطالعه افزایش مییابد. علایم بالا نشانه غلبه سردی و خشکی است. مزاج پاییز مانند مزاج سودا، سرد و خشک است. البته در آغاز پاییز، مزاج هوا در سردی و گرمی، معتدل است و تا پایان بهتدریج به سردی میگراید لذا آغاز پاییز برای پیران کمی قابلتحمل است ولی در پایان آن، آسیب زیادی به آنان میرسد. بیماری در پاییز به خاطر عوضشدن هوا و گرمای ظهر و خنکی صبح و شب، بسیار زیاد است و چون قوتها در تابستان ضعیف شده و خلطهای لطیف در اثر گرمای تابستان به تحلیل رفته، طبیعت قدرت مقابله با بیماری را بهصورت کامل ندارد. بیماریهای پوستی، خارش، اگزما، درد مفاصل و کمر و پاها و... در این فصل شایع است. با وجود اینکه خشکی تابستان از پاییز بیشتر است، ولی چون گرمای تابستان باعث ذوبشدن اخلاط و رطوبات بدن میشود، خشکی آن را کم میکند درحالیکه در پاییز، سردی باعث انجماد و غلظت رطوبات بدن میشود و خشکی پاییز بیشتر خود را نشان داده و سبب ایجاد مشکل میشود لذا هرچه که باعث ایجاد تری و کمی گرما در بدن شود، در پاییز توصیه میشود. طب ایرانی برای فصل پاییز نیز همانند سایر فصول تدابیر ویژهای دارد که به بیان آن خواهیم پرداخت.
پرهیزهای غذایی در فصل پاییز:
آب سرد: در این فصل، حلق و سینه به واسطه اختلاف دمای هوا، ضعیف و مستعد بروز بیماری میشوند و مصرف آب بسیارسرد برای آنها زیانآور خواهد بود.
غذاهای شور و تند
غذاهای مولد خلط سودا مانند گوشت گاو، عدس و بادمجان
توصیههای غذایی:
مصرف غذاهای تر، که با کمی گرمی همراه هستند مانند گوشت بره و بزغاله یکساله در این فصل توصیه میشود. یکی از بهترین غذاها در این فصل، شوربا است. شوربا سوپی است که از گوشت مرغ یا جوجه یا دیگر گوشتهای لطیف با مقداری سبزیجات مانند اسفناج، ماش پوستکنده، جو پوستکنده و مقداری ادویهجات گرم تهیه میشود و طبیعت آن گرم و تر است.
آش ماست که در آن از سبزیها و حبوبات گرم استفاده شده باشد نیز مفید خواهد بود.
شربت گلاب و شکر، شربت انار، شربت پونه و دیگر مفرحهای معتدل در پاییز توصیه میشود.
در فصل پاییز، نوشیدن آب جوش ناشتا در ابتدای صبح، مناسب است.
خواب و بیداری در پاییز:
در فصل پاییز، باید از خوابیدن در جای سرد پرهیز کرد و در هنگام خواب، مواظب بود که سر در معرض هوای سرد قرار نگیرد. بنابراین پوشاندن سر در هنگام خواب، در بچهها و کسانی که بیشتر در معرض سرماخوردگی و سینوزیت هستند، توصیه میشود. همچنین بهتر است که در این فصل، در هنگام خواب پهلوها نیز حتماً پوشانده شوند. اگرچه خوابیدن با شکم پر همیشه منع شدهاست ولی در این فصل، خطرناکتر است تا جلوی صعود بخارات به سر گرفته شود.
پوشش در پاییز:
بهطورکلی پاییز، فصل اختلاف در دمای هواست و در آن معمولاً با هوای نسبتاً سرد صبح و گرم ظهر مواجهیم. حکمای طب ایرانی توصیه میکنند که در هر دو حالت پوشش مناسب داشته باشیم تا از آسیب تغییر هوا در امان بمانیم.
ورزش در پاییز:
در فصل پاییز، ورزش و حرکتدادن اعضای بدن به میزان معتدل توصیه میشود تا بدن را کمی گرم کند و تعادل آن را در برابر سرمای بیرون حفظ نماید.
حمام در پاییز:
حمام در این فصل نباید با آب بسیارگرم باشد؛ چون آب بسیارگرم، خشککننده بدن و تحریککننده مواد است. آب سرد نیز مسدودکننده منافذ و مانع تبخیر و تحلیل مواد است و هر دوی اینها باعث ایجاد بیماری در این فصل میگردند. ریختن آب سرد بر سر(دوش آب سرد) در پاییز، زیانبخش است و باعث بروز نزله و زکام میشود. بنابراین استفاده از آب ولرم در حمام توصیه میشود.