آب انبارهای قم که در گذشته مخزنی برای ذخیره آب آشامیدنی مردم قم بوده است امروز جزو مکان هایی است که کاربری خویش را از دست داده و نابودی کامل این آثار تاریخی دور از انتظار نیست.
به گزارش تابناک قم، آب انبارهایی که در گذشته توسط مردم خیر برای روزهای کم آبی مردم وقف می شده است امروزه در معرض نابودی قرار گرفته و نیازمند تدابیر مسئولان مربوطه برای تغییر کاربری و استفاده بهینه با حفظ میراث فرهنگی و تاریخی آنهاست.
از آب انبارها به خاطر معماری شگفت‌انگیز و تزیینات هنری به عنوان یک اثر تاریخی و فرهنگی می توان به عنوان جاذبه های تاریخی و طبیعی استان، برای جذب گردشگران استفاده کرد.
با رونق وضعیت آب انبارها و تدابیر درست دوباره می توان زندگی را در این آب انبارها به جریان انداخت و ضمن حفظ میراث گذشتگان از آنها به نحوه های مختلف استفاده کرد.
کارشناس مسئول اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم در گفت و گو با ایرنا افزود: پایین بودن مخزن آب، ضخامت دیوارها (عایق بودن) و وجود بادگیر باعث می شد در روزهای گرم نیز آب خنک در دسترس مردم باشد وتهویه مطلوب هوا توسط بادگیرها از گندزدگی آب جلوگیری می کرد.
علی امانی فرد به کارکردهای دیگر آب انبارها اشاره کرد و گفت: از آب انبارها علاوه بر ذخیره آب آشامیدنی، جهت مقاومت و ایستادگی در برابر دشمن در هنگام محاصره شدن نیز استفاده می شده است به همین دلیل در دژها وکاروانسراها نیز آب انبار دیده می شود.
وی گفت: در ایران از روزگاران کهن به علت کمبود آب آشامیدنی در بخش عمده ای از این سرزمین ارزش واعتبار بسیاربرای آب انبارها قائل بودند، آب انبارها یکی از ساختمان های بود که از زمان های بسیار دور برای تامین آب به ویژه درمناطقی که به آب دائمی (چشمه و قنات) و یا باران متکی بوده احداث شد و توسعه یافت.
وی ادامه داد: نقش حیاتی آب انبارها در بافت شهرها به ویژه در شهرهای حاشیه کویر و منطقه کم آب ایران و تکامل طرح و شیوه ساختمان و بعد هنری و تزیینی آنها به ویژه درسردرها و کتیبه ها دردوران اسلامی چشم گیر تر شده است.
امانی فرد، تعداد آب انبارهای ثبت شده در فهرست آثار ملی استان قم را 42 اثر عنوان کرد و گفت: سه آب انبار واقع در روستاهای دولت آباد و دولت آباد آقا از بخش مرکزی قم مراحل نهایی ثبت را سپری می کند.
وی بیان داشت: برخی از آب انبارها مرمت شده ولی اکثر آب انبارها به دلیل عدم تخصیص اعتبار در حال نابودی است، همچنین آب انبارهای شادقلی خان و بازار کهنه به بخش خصوصی واگذار شده و تبدیل به چای خانه شده است و آب انبار وادی السلام و طلاب درحال مرمت و تغییر کاربری است.
آب انبار شادقلی خان واقع در شهر قم ظلع جنوبی فاز چهارم خیابان 45متری عماریاسر مربوط به دوره قاجار است که در اوایل سال 1384 با شماره 2798 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
آب انبار وادی السلام واقع در شهر قم خیابان خاکفرج جنب آرامستان وادی السلام مربوط به دوره 1338هجری قمری است که در اواخر سال 1386 با شماره 20233 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.
وی تصریح کرد: با واگذاری، مرمت و تغییر کاربری آب انبارها می توان از نابودی آنها جلوگیری کرد ولی همه بناها قابل واگذاری نیست زیرا مشابه آن از لحاظ معماری و یا تزیینات وابسته به آن وجود ندارد.
کارشناس مسئول اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم تاکید کرد: مسئولان به جای ثبت آثار جدید و فاقد ارزش معماری، به حفظ و مرمت آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی و ثبت آثار واجد ارزش بپردازند و عموم مردم نیز ارزش بناهای تاریخی را بدانند و درحفظ آن کوشا باشند.
در حال حاضر متولی آب انبارهای استان قم اداره کل اوقاف و امور خیریه قم است
رئیس اداره حقوقی و ثبتی اداره کل اوقاف و امور خیریه قم با بیان این که آب انبارها از جمله موقوفاتی هستند که کارایی گذشته خویش را از دست داده اند گفت: موقوفات باید بر اساس نیت واقفان صورت بگیرد، از این رو باید تبدیل به احسن شود.
عارف فرجام افزود: با سرمایه گذاری عام المنفعه و یا واگذاری اجاره به بخش خصوصی می توان از ظرفیت آب انبارهای استان قم بهره برد.
وی تاکید کرد: با اجرای برنامه هایی عام المنفعه از جمله فرهنگی و فنی و حرفه ای و سایر موارد می توان از این مکان ها برای خدمات رسانی به مردم استفاده کرد، در همین راستا از نهادهای مجری و شهرداری قم درخواست کرده ایم تا برای این مکان ها برنامه ریزی کنند.
وی با اشاره به واگذاری اجاره ای آب انبارها گفت: در این طرح می توان با ساخت و سازها و تبدیل به سفره خانه های سنتی، از مبلغ اجاره ای آنها، قبوض آب مصرفی مستمندان جامعه را پرداخت کرد تا این گونه بتوان نیات واقفان آب انبارها را نیز اجرا کرد.
رئیس اداره حقوقی و ثبتی اداره کل اوقاف و امور خیریه قم با بیان این که پنج مورد آب انبار با قابلیت واگذاری برای تغیییر کاربری در استان قم را به نهادهای مربوطه اعلام کرده ایم گفت: این تعداد آب انبار معرفی شده است تا با حفظ میراثی آن، استفاده از موقعیت و ظرفیت های آن بتوان برای آن تدابیر لازم را اندیشید.
وی گفت: همچنین در حال حاضر تعدادی از آب انبارها ها ازجمله آب انبار شهدا، شادقلی خان، سردار و صفاییه جهت بهره برداری به بخش خصوصی واگذار شده است.
تعدادی از آب انبارها در استان قم بر اثر بی توجهی و غفلت برخی از متولیان امر و آگاهی نداشتن مردم از این آثار تاریخی و وقفی، به مکان هایی بدون استفاده و زباله دان تبدیل شده است که رسیدگی به وضعیت آنها با اعتماد به بخش خصوصی در واگذاری این آثار، می تواند روح زندگی را در این مکان ها زنده کند.
همچنین یکی از کارکردهای این آب انبارها ترویج آموزه های اسلامی و دینی به ویژه فرهنگ وقف در جامعه است و در گذشته خیران این مکان ها را برای خدمات رسانی بهتر به مردم وقف می کردند که توجه به این مکان ها می تواند تاثیر به سزایی در الگوگیری مردم قم از فرهنگ وقف داشته باشد.
امروزه در بسیاری از کشورها با رونق صنعت گردشگری از مکان های تاریخی برای جذب گردشگر استفاده می کنند که این آب انبارها در استان قم با ویژگی های معماری خاص، نگاه هر گردشگری را خیره می کند.
تغییر کاربری و استفاده مجدد از آب انبارها می تواند ضمن حفظ تمدن و تاریخ یک ملت، باعث ماندگاری این آثار تاریخی و جذب گردشگران شود.
منبع: ايرنا
