به گزارش تاباک قم، هر ساله جشنوارههای استانی متعددی در حوزه ادبیات، هنرهای تصویری و داستان و هنرهای تجسمی از سوی نهادهای مختلف در قم برگزار میشود که با حضور هنرمندان قم نیز همراه است.
هر کدام از این برنامههای فرهنگی و هنری با اهداف خاصی سیاستگذاری میشود و آثار و نتایجی خواهند داشت. در این میان برخورد دوگانهای با اصل برگزاری این مراسم میشود.
عدهای از مسئولان فرهنگی و کارشناسان معتقدند برگزاری جشنواره و مراسم از این قبیل منجر به تولید آثار هنری فراوانی در رشتههای مختلف و با موضوع مورد نظر میشود که همین فراوانی بالای خلق اثر هنری، خود زمینه فرهنگسازی را ایجاد میکند.
عدهای نیز با برگزاری این برنامهها مخالفاند و معتقدند نسبت به هزینه و بودجهای که صرف این مراسم میشود، خروجی جالب توجهی نداریم. این موضوع انگیزهای شد تا با چند نفر از مسئولان فرهنگی و هنرمندان قم گفتوگو کنیم.
توجه به موضوعهای خاص در برگزاری جشنوارهها
مسئول سازمان بسیج هنرمندان استان قم در گفتوگو با همشهری در پاسخ به این سؤال که برگزاری جشنوارههای استانی تا چه میزان در رشد و تعالی هنرمندان مؤثر است، گفت: برگزاری برنامههایی با عنوان کنگره و جشنواره در رشتههای مختلف، از یک سو سبب تشویق هنرمندان برای خلق آثار هنری میشود و از سوی دیگر استعدادهای پویای آنها را به سمت و سوی موضوعها و محورهایی که از سوی برگزارکنندگان جشنواره تعیین میشود، هدایت میکند. چه بسا هنرمندانی که به جای پرداخت به موضوعهای ارزشی و انقلابی به موضوعهایی میپردازند که کاملاً در یک فضای شخصی ایجاد شده و گستره چندانی در سطح جامعه ندارد. به همین دلیل آن اثر هنری، مورد پذیرش مردم، که مخاطبان اصلی هنر وی هستند، واقع نمیشود.
«محمود علامهروشن» افزود: هر چقدر در انتخاب موضوعهای جشنواره دقت بیشتری شود میتوان روز به روز شاهد تولید آثار متنوع و مفیدی از سوی هنرمندان متعهد بود. با گذشت بیش از 30 سال از انقلاب شکوهمند اسلامی هنوز جای خالی برگزاری جشنوارههایی با موضوعهای انقلابی و فاخر خالی است؛ مثلا با توجه به تأکید رهبر معظم انقلاب بر پدیده خطرناکی به نام نفوذ، هنوز آثار مناسبی در رشتههای هنری خلق نشده است. چنانکه چند سال گذشته فراخوان از سوی سازمان بسیج برای تولید آثار هنری با موضوع ماهواره اعلام شد که با استقبال بینظیر هنرمندان روبهرو شد؛ اما از سوی دیگر کنگرههایی هر ساله در حال برگزاری است که شاید چندان مورد نیاز امروز جامعه ما نباشد.
وی ادامه داد: سازمان بسیج هنرمندان قم هر سال 4 جشنواره در سطح استان برگزار میکند که هزینههای جالب توجهی برای ما خواهد داشت.
در حالی که اگر نهادهای فرهنگی دیگر نیز در این برنامهها با ما همکاری کنند، برگزاری این جشنوارهها با شکوه بیشتری صورت خواهد گرفت؛ بنابراین اگر چند مجموعه با بودجههای حداقلی خود در برگزاری برنامههای اینچنینی همافزایی داشته باشند، اثربخشی آن بیشتر خواهد بود.
جشنوارهها؛ مقدمه جریانسازی هنری
«سیدحمیدرضا برقعی» شاعر نامآشنای قمی که دبیری جشنوارههای ملی چون «عبرات»، کنگره ملی شعر مستور با موضوع حجاب و عفاف و «کنگره شعر کتاب» را برعهده داشته، در این مورد اظهار کرد: هیچ زبانی مانند زبان والای هنر برای نهادینهسازی یک فرهنگ مؤثر نیست؛ مثلاً برای آن که مردمی کتابخوان داشته باشیم، همه برنامهریزان فرهنگی کشور ناگزیر از تشویق قشر هنرمند به خلق آثار هنری فاخر و تأثیرگذارند چه در حوزه شعر و ادبیات و چه در هنرهای تصویری و تجسمی.
وقتی گفته میشود برای کتابخوانی باید کار فرهنگی شود، به این معنی نیست که یک نمایشگاه کتاب در سال برگزار شود و معتقد بود کار فرهنگی کردیم، بلکه باید در این زمینه جریانسازی شود. جریانسازی هنری نیز با حمایت و تشوق هنرمندان عرصههای مختلف برای خلق آثار هنری با موضوع کتابخوانی است.
این شاعر آیینی افزود: در اصل ضرورت برگزاری جشنواره هیچ شکی نیست بلکه نحوه اجرای آن و نیز موضوعی که برای آن انتخاب میشود، بسیار مهم است. اگر سیاستگذاران فرهنگی بر اساس شناخت دقیق خود از نیازهای جامعه به برپایی یک کنگره اقدام کنند و از خروجی و تولیدهای آن نیز استفاده کنند، بیشک شاهد تأثیرگذاری شایستهای در میان جامعه خواهیم بود؛ برای مثال در سال گذشته که کنگره ملی شعر مستور با موضوع حجاب و عفاف را برگزار کردیم، یکی از بخشهای ویژه آن شعر کوتاه بود.
در این بخش آثار فاخری با موضوع فراخوان ارسال شده بود که از آن آثار برای تبلیغات شهری و بیلبوردها استفاده کردیم. جالب است که تا سال گذشته کنگرهای با موضوع عفاف و حجاب برگزار نشده بود ولی با این وجود بیش از هزار اثر در جریان این جشنواره تولید شد.
استفاده از ظرفیتهای بومی
«سیامک عبدالله»، بازیگر و کارگردان عرصه نمایش که سابقه برگزاری چندین دوره جشنواره استانی تئاتر را در قم دارد، اظهار کرد: یکی از مسائل مهم در برگزاری کنگره در قم این است که هنرمندان زیادی با سطح بالای هنری فعالیت میکنند و وقتی یک رقابت ادبی و هنری ویژه قمیها برگزار میشود، داوری آثار و انتخاب اثر برگزیده به سختی صورت میگیرد، چراکه معمولا آثار از نظر کیفی و امتیاز به هم نزدیک هستند و اینکه کدام اثر یا نمایش رتبه اول تا سوم شوند، کار داوران را سخت میکند.
به همین دلیل است که تا حد امکان در معرفی رتبههای برتر از رتبهگذاری خودداری میکنیم و به چند اثر برتر جوایز یکسان میدهیم.
وی درباره برگزاری جشنوارههای هنری در استان گفت: اگر جشنوارهها به جای اینکه فقط به برگزاری افتتاحیه و اختتامیه ختم شود، به برپایی کارگاههای آموزشی جانبی نیز سوق داده شود، ارتقای سطح کیفی و رشد هنرمندان را همراه خواهد داشت.
از سوی دیگر اگر مسئولان استانی به جای اینکه چند جشنواره در یک رشته هنری را در یک سال برگزار کنند، بخشی از بودجههای خود را به زیرساختهای هنری مثل سالن اجرا و تمرین نمایش اختصاص دهند، در کل برای تئاتر قم بسیار مؤثر خواهد بود.
عبدالله افزود: هرچند استفاده از ظرفیتهای هنری دیگر استانها امر مطلوبی است، در قم نیز هنرمندانی هستند که توانایی بالایی در رشته خود دارند. به همین دلیل بهتر است در جشنوارههای استانی برای داوری آثار از استادان قمی استفاده شود چراکه شرایط و فضای هنری هر استان اقتضاهایی دارد که فقط هنرمندان هر استان از آن آگاه هستند و اگر به این شرایط توجه شود در نحوه داوری و ارزیابی آثار نیز نگاه دیگری حاکم میشود.
درواقع نمیتوان ظرفیتی را که در تئاتر یک شهرستان با محدودیتهایش وجود دارد با شهری مثل تهران که پایتخت هنری کشور است، مقایسه کرد و بر مبنای همان اصول و قواعد داوری آثار هنری را انجام داد.
لزوم توجه به خروجی جشنوارهها
رئیس حوزه هنری قم نیز از جمله مسئولان فرهنگی قم است که برگزاری جشنواره و کنگره را قبول ندارد و معتقد است به جای بودجههایی که در این برنامهها صرف میشود، باید برای آموزش هنرمندان تلاش کرد.
«مجدالدین معلمی» گفت: بیشتر جشنوارهها و برنامههایی از این قبیل فقط برای 2 گروه سود دارد؛ برگزارکنندگان آن که مسئولان دولتیاند و برای ارائه آمار و گزارش به آن نیاز دارند و از سوی دیگر برگزیدهها که از جوایز بهرهمند میشوند. تاکنون جشنوارههای زیادی در حوزههای مختلف هنری برگزار شده، اما وقتی خروجی و ماحصل آن را نگاه میکنیم، به نتیجه قابل قبولی نمیرسیم.
وی ادامه داد: البته اگر مسئولان برگزاری با برنامهریزی هدفمند درصدد به کارگیری آثاری باشند که با یک موضوع خاص تولیده شده است، میتوان برگزاری کنگرهها را سودمند دید وگرنه جز صرف هزینههای دولتی نتیجهای دیگر ندارد. در عمل هم شاهد آن هستیم که در بیشتر این برنامهها برای بعد از اختتامیه هیچ سیاستگذاری وجود ندارد و هدف خود را در برگزاری آن خلاصه میکنند و حتی بدون استفاده از نتایج تولیدهای هنری سال قبل، به برگزاری کنگره بعدی اقدام میکنند.
منبع: همشهری