به گزارش تابناک
یزد،بسیــاری از
روستــاییــان شهرستان‌های تفت و مهریز از اجرای طرح‌های آبخیزداری که باعث
بستن مسیر آب در بالادست و خشکاندن منابع آبی پایین دست است، گلایه
می‌کنند؛ در حالی که معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان عقیده
دارد که طرح‌های آبخیزداری برای تثبیت بستر اجرا می‌شود و خشکیدن منابع آبی
پایین دست ناشی از برداشت‌های غیرمجاز بالادستی‌ها است.
روستاییان روستاهای پایین دست حوضه آبخیز شیرکوه عقیده دارند که اقدامات
آبخیزداری اداره منابع طبیعی برای بستن مسیر حرکت آب باعث شده که قناتهای
پایین دست خشک شود. آنها عقیده دارند که با بستن آب و جلوگیری از جریان آن
در رودخانه‌ها، اهالی بالادست از منابع آبی بهتری بهره‌مند شدند و به همان
میزان نیز منابع آبی به ویژه قناتهای روستاهای پایین دست، آسیب دیده و
خشک شده است.
گلایه روستاییان از فقر منابع آبی پایین‌دست
یکی از اهالی روستای منشاد با اشاره به ساخت سدهای متعدد در روستاهای
دامنه شیرکوه، این وضعیت را مانع از جریان پیدا کردن آب در رودخانه
روستاهای پایین دست می‌داند.
«رضا غلامی» با اشاره به تغذیه منابع آبی روستاهای پایین دست از جمله
قنات‌ها و چشمه‌ها از آب باران، ادامه می‌دهد: این وضعیت باعث ثبات آب
باران در یک منطقه و خشک شدن رودخانه و منابع آبی روستاهای دیگر در
پایین‌دست شده است.
وی ادامه می‌دهد: مردم انتظار دارند که مسئولان با ایجاد سدهای متعدد در
روستاهای مختلف امکان ذخیره آب در همه روستاها را فراهم کنند تا قناتهای
روستاهای پایین دست هم از نعمت باران بهره‌مند شوند. یکی از اهالی روستای
فخر‌آباد در شهرستان مهریز هم بروز این مشکل و گلایه روستاییان از ایجاد آب
بندها را تایید می‌کند.
«رجب دهقان» می‌افزاید: اهالی روستاهای بالادست با حفر چاه‌های متعدد از
منابع زیرزمینی که در اثر ذخیره آب تغذیه شده‌اند، برداشت می‌کنند اما
اهالی روستاهای پایین دست همیشه از این برداشت محروم هستند. وی با اشاره به
بروز خشکسالی و از بین رفتن کشاورزی روستاهای مختلف شهرستان مهریز، این
وضعیت را که منجر به افزایش برداشت آب در روستاهای شهرستان تفت شده است،
برنمی‌تابند.
این روستایی می‌افزاید: زمانی که آب در سدهای بالادست ذخیره می‌شود، قطعا
تاثیری در تغذیه منابع زیرزمینی روستاهای پایین دست ندارد و به همین دلیل
مردم راضی هستند که آب در رودخانه جریان یابد و قناتهای در مسیر را احیا
کند.
یکی از اهالی روستای طزرجان در شهرستان تفت هم عقیده دارد که وضعیت منابع
آبی روستاهای بالادست هم در دوران خشکسالی چندان رضایت‌بخش نیست.
«رضا دهقان طزرجانی» با بیان این‌که خشکسالی‌ها، بسیاری از قنات‌ها و
چشمه‌ها را خشکانده است، باران اندک را پاسخگوی احیای این منابع نمی‌داند و
از مردم روستاهای پایین‌دست می‌خواهد از این بابت نگران نباشند.
وی افزود: سدهای بالادست هم به جای آب از خاک پر شده و در زمان بارندگی
کمترین میزان آب در این بندها ذخیره و بخش عمده‌ای از آن تبخیر می‌شود.
ایجاد آب بند برای جلوگیری از بروز سیل
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان هدف از اجرای طرح‌های
آبخیزداری از جمله ایجاد آب‌بندها در روستاهای بالادست حوزه آبریز شیرکوه
را تثبیت بستر و کنترل تهدید سیلاب‌ها اعلام می‌کند. «رضا باقری»
می‌افزاید: ته نشین رسوب و تثبیت بستر رودخانه‌ها منجر به حفاظت از اراضی
حاشیه رودخانه‌ها و جلوگیری از وارد شدن خسارت به اراضی روستاییان می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: همچنین سازه‌های آب بندی که در روستاهای بالادست حوزه
شیرکوه ایجاد شده، تنها 3 متر ارتفاع دارد و با توجه به ته نشین شدن
رسوب‌ها، آب زود سرزیر می‌شود، از این رو حجم قابل‌ملاحظه‌ای از آب در این
بندها ذخیره نمی‌شود.
این مسئول می‌گوید: به این ترتیب تنها 10درصد از آب بارندگی در این بندها ذخیره و مابقی به صورت روان‌آب از بندها خارج می‌شود.
باقری درباره جاری نشدن آب در رودخانه‌های روستاهای حوزه شیرکوه نیز
می‌افزاید: تاثیر خشکسالی‌ها بر میزان بارندگی باعث شده که آب نه تنها در
آبگیرها ذخیره نشود بلکه حتی در رودخانه‌ها هم جریان پیدا نکند. وی با
تاکید بر این‌که بارندگی با طول مدت و شدت‌کم، روان‌آب ایجاد نمی‌کند،
ادامه می‌دهد: در این شرایط ایجاد آب‌بندها با توجه به شیب تند دامنه
شیرکوه و ساختار زمین‌شناسی و نبود آبخوان با پتانسیل آبی مناسب، لازم و
ضروری است.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان با تاکید بر این‌که شیب تند
مانع از ذخیره آب در آب‌بندها می‌شود، می‌گوید: اگر این آب بندها نباشد، آب
بارندگی به سرعت با توجه به شیب زمین از رودخانه‌ها عبور می‌کند و تاثیری
بر تغذیه قنات‌ها و چشمه‌های پایین دست نخواهد داشت. وی می‌افزاید: زمانی
که آب‌بندها، آب را ذخیره می‌کنند، آب به تدریج به زمین نفوذ می‌کند و با
تاخیر به روستاهای پایین دست می‌آید که نقش موثری در تغذیه منابع پایین دست
دارد.
باقری تاکید می‌کند: اجرای آب‌بندها و عملیات آبخیزداری تاثیری در کاهش
منابع آبی روستاهای پایین دست ندارد، بلکه برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز در
بالادست با حفر چاه‌های خانگی در کنار رودخانه موجب بروز این مشکل شده
است.
رسوب گیر بودن آب بندها
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان ادامه می‌دهد: آب بندهای
روستاهای حوزه شیرکوه تنها نقش رسوب گیر را دارند و زمانی که آب در اثر
ذخیره در این بندها به زمین نفوذ کند باعث می‌شود آب در فرصت مناسب یعنی
فصل گرم سال در منابع روستاهای پایین دست به دست آنها برسد.
این مسئول می‌افزاید: ذخیره آب در آب بندها همچنین با نفوذ آب به داخل
زمین، موجب ایجاد آبخوان‌های کوچک می‌شود که باعث می‌شود آب با تاخیر چند
ماهه یعنی درست زمانی که روستاهای پایین دست با چالش بی‌آبی مواجه می‌شوند،
منابع آبی آنها را تغذیه کند.
وی ادامه می‌دهد: اما با ایجاد خانه باغ‌ها در روستاهای بالادست حوزه
شیرکوه و توسعه کشاورزی باغی، حجم آب برداشتی در این روستاها افزایش
می‌یابد و آبی برای تغذیه روستاهای پایین دست وارد سفره نمی‌شود.
باقری با بیان این‌که این تغییر الگوی کشت از زراعی به باغی باعث خروج آب
از چرخه می‌شود، می‌گوید: کشت غلات در گذشته همیشه در فصل سرد سال انجام
می‌شد و آبی که برای آبیاری این کشت‌ها استفاده می‌شد، دوباره نفوذ داده
می‌شود.
وی اضافه می‌کند: اما با توسعه کشت‌های باغی، دوره آبیاری از فصل سرد سال
به گرم‌ترین فصل سال تغییر کرده و آبی که برای باغ‌ها استفاده می‌شود جذب
میوه شده و به زمین باز نمی‌گردد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان تاکید می‌کند: تغییر کاربری
اراضی کشاورزی به خانه باغ، باعث تراکم جمعیت و افزایش مصرف آب در
روستاهای بالادست از جمله ده بالا و طزرجان شده است. وی همچنین با تاکید بر
این‌که همه آبخوان‌های استان مدیون حوزه شیرکوه است، تاکید می‌کند: ازدحام
جمعیت در روستاهای حوزه شیرکوه همچنین باعث تشدید آلودگی می‌شود و احتمال
آلوده کردن منابع آبی را افزایش می‌دهد که در این صورت آلودگی آب‌های
زیرزمینی در کمین استان است.
لزوم تعامل روستاهای پایین دست و بالادست
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان برای جلوگیری از نارضایتی
روستاهای پایین دست از اجرای آب‌بند در روستاهای بالادست، تعامل روستاهای
پایین دست و بالادست با دهیاران را برای ایجاد استخرهای ذخیره آب پیشنهاد
می‌کند. «رضا باقری» ادامه می‌دهد: به این ترتیب استخرهای ذخیره در
روستاهای بالادست باید در اواخر فصل زمستان تخلیه و به سمت رودخانه‌ها
هدایت تا منابع پایین دست تغذیه شوند. وی با اشاره به اعمال این شیوه برای
مدیریت آب در روستاهای استان در گذشته، اظهار می‌کند: ساختار اجتماعی
روستاها به هم ریخته که پیامد آن بروز پدیده آب دزدی در روستاهای استان به
ویژه در حوزه شیرکوه است. باقری از بروز این مشکل در روستاهای میانکوه،
طزرجان، ده بالا، منشاد و... خبر می‌دهد و می‌افزاید: جلوگیری از تغییر
کاربری اراضی و برخورد با حفر چاه‌های غیرمجاز باید با جدیت از سوی مسئولان
مربوطه دنبال شود.
همشهری